Abdülhamid’in kara kutusunun 86 yıl kasada saklanan günlükleri

1908'de meşrutiyet ilân edildikten bir sene sonra 31 Mart olayı yaşandı. Sultan Abdülhamid'in yakınlarının hayatları tehlike altındaydı ve hükümdar oğlu gibi gördüğü İzzet Paşa'ya "Beni hayatta bırakırlar ama seni öldürürler! Memleketi hemen terk et!" tavsiyesinde bulundu. Yıldız Sarayı'nda görev yaptığı 1890'dan 1908'e kadar Sultan Abdülhamid'in sağ kolu olan Arap İzzet Paşa, 31 Mart Vak'ası'nın hemen ardından hayatının tehlikeye girmemesi için ve hükümdarın ısrarıyla önce Avrupa'ya gitti, oradan da Mısır'a geçti. Abdülhamid ise tahtından indirilip Selânik'e sürgüne gönderildi. İzzet Holo Paşa maddi anlamda hiçbir sıkıntı çekmedi. 1924'te Kahire'de vefat etti.

Sultan Abdülhamid'in kara kutusu İzzet Holo Paşa'nın kayıp günlükleri hakkında yazı kaleme alan Tarihçi Murat Bardakçı, günlüklerin macerasını ve ortaya çıkış öyküsünü bir sene önce yazmıştı. Bardakçı, bugünkü yazısında da (Sultan Abdülhamid'in "karakutusu" Arap İzzet Paşa'nın kayıp günlükleri yayınlandı. O dönem artık daha mükemmel yazılabilecek!) İzzet Holo Paşa'nın yaklaşık 100 yıl sonra yayınlanan günlüklerinden bahsetti. Bardakçı, eserle birlikte Sultan Abdülhamid döneminin artık daha mükemmel yazılabileceğini belirtti.

İzzet Holo Paşa Abdülhamid'in en güvendiği adamıydı. Padişahın dış dünya ile temasının sağlanması, memlekette olup bitenler hakkında haberdar edilmesi ve devlet birimleri arasındaki koordinasyon gibi işlerin yanı sıra hükümdarın bütün gizli temaslarını da senelerce o yürüttü. Bu süreler içerisinde bir günlük tuttu, 1895 ile 1908 yılları arasında Yıldız'da gördüklerini, yaşadıklarını ve devletin en üst düzeyinde olup bitenleri günü gününe, eksiksiz şekilde kaleme aldı ve beş defterden meydana gelen günlük oluşturdu. Bu günlükleri memleketten ayrılırken de yanında götürdü.

Arap İzzet Paşa'nın elyazısı ile olan günlüklerin bir sayfası.

Yazdıklarının ölümünden yüz sene sonra yayınlanmasını vasiyet eden İzzet Holo Paşa'nın vefatının ardından defterlerini kızı Leman Hanım muhafaza altına aldı ve İsviçre'nin Lozan şehrinde bir bankanın kasasına koydu. Bundan kimseye bahsetmedi. 86 yıl kasada kalıp zamanla unutulan defterler, İzzet Paşa'nın günlükleri seneler boyunca arayan torununun oğlu Ahmet Semih Mümtaz tarafından 2010'da tesadüfen bulundu.

Ahmet Semih Mümtaz, günlükler için İzzet Paşa'nın dünyanın dört bir tarafında yaşayan torunlarını dolaştı fakat hiçbir sonuç elde edemedi. Ailede bu defterlerin varlığını bilenler olsa da nerede muhafaza edildikleri hakkında bilgi yoktu. Ta ki Leman Hanım'ın 1980'lerin başındaki vefatına kadar…