Astronomi biliminin Osmanlı macerası
Fatih Sultan Mehmed Han'ın özel isteğiyle İstanbul'a gelen devrinin öncü bilim insanı Ali Kuşçu'nun çabalarıyla başlayan astronomi çalışmaları, Sultan III. Murad'ın kurduğu rasathane ile zirveye taşındı. Mısır'dan gelen astronomi uzmanı Takiyüddin'in yönettiği rasathane tecrübesi her ne kadar kısa sürse de 1868 yılında günümüzdeki Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi kuruldu. İşte Osmanlı'dan günümüze astronomi çalışmaları...
◾ Fatih Sultan Mehmed Han tarafından Osmanlı'ya kazandırılan büyük bilim adamı Ali Kuşçu, Osmanlı Devleti'ne gökbilimini getirdği gibi ilk hesaplamaları da yapmıştı.
◾ Ayasofya Medresesi'nde astronomi ve matematik dersleri veren Kuşçu, ilk kez İstanbul'un enlem ve boylam derecelerini ölçtüğü gibi güneş saatleri de yapmıştı. Bu saatlerden biri bugün Fatih Camii'nde.
◾ Ali Kuşçu'nun 1474 tarihindeki vefatının ardından Osmanlı Devleti'nde astronomi çalışmaları durdu. Bu, onun başlattığı çalışmaların bilim çevrelerince benimsenememesi, bir kültür oluşturamaması kaynaklıydı.
◾ Lakin bu durum 1577'de son buldu. Tycho Brahe'nin Kopernik'in teorisini geliştiren çalışmalar yaptığı Uraniborg Rasathanesi'ni kurmasının ardından Osmanlı'da ilk rasathane açıldı.
◾ Sultan III. Murad'ın isteği doğrultusunda açılan rasathanenin başına Mısır Medresesi'nde müderrislik görevini ifa eden astronomi alanında yetkili Takiyüddin getirildi.
Takiyüddin kimdir?
1521 - 1585 yılları arasında yaşayan astronomi alanında ihtisaslaşmış bilim adamı.
◾ İslam medeniyet tarihinin son büyük rasathanesi, 1575 yılında faaliyete geçti. Takiyüddin çalışkanlığının yanında astronomik cetvellerdeki rakamları güncellemeyi hedefliyordu. Bu konuda da dayanağı yeni araçlardı.
MÜSLÜMAN BİLİM İNSANLARI VE DÜNYAYA ARMAĞAN ETTİKLERİ BULUŞLAR
◾ Günümüzdeki Tophane semtinin sırtlarında inşa edilen rasathanenin öncesinde Takiyüddin, astronomi çalışmalarını geçici bir süre dönemin yüksek yapısı Galata Kulesi'nde sürdürmüştü.
◾ Daha önceki aletleri küçülten Takiyüddin ayrıca yeni rasathanede kullanılmak üzere pek çok alet yaptı. Buradaki en önemli yenilik Takiyüddin'in saati bir gözlem aracı olarak kullanmasıydı.
◾ Rasathane tarihinin en önemli gözlemlerinden birisi 11 Eylül 1577'de başlayan ve yaklaşık 1 ay süren kuyruklu yıldızı gözlemlenmesiydi. Rasathane bilimsel açıdan çok ileri bir noktadaydı.
◾ Öyle ki Takiyüddin ekliptik ile ekvator düzlemi arasındaki açıyı bugünküne çok yakın şekilde 23 derece 28' 40''olarak hesaplamıştı. Gözlemleri çağdaşı Tycho Brahe'den daha netti.
Tycho Brahe kimdir?
1546 - 1601 yılları arasında yaşayan Tycho Brahe, Avrupa tarihi için önemli bir astronomdur.
