Arama
Astronomi biliminin Osmanlı macerası
Fatih Sultan Mehmed Han'ın özel isteğiyle İstanbul'a gelen devrinin öncü bilim insanı Ali Kuşçu'nun çabalarıyla başlayan astronomi çalışmaları, Sultan III. Murad'ın kurduğu rasathane ile zirveye taşındı. Mısır'dan gelen astronomi uzmanı Takiyüddin'in yönettiği rasathane tecrübesi her ne kadar kısa sürse de 1868 yılında günümüzdeki Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi kuruldu. İşte Osmanlı'dan günümüze astronomi çalışmaları...
◾ 1578 yılında gerçekleşen Veba Salgını için Şeyhülislam Ahmet Şemseddin Efendi Rasathane'yi sorumlu tuttu. Öyle ki bu durumu bir mektupla III. Murad'a arz etti.
◾ Bunun üzerine Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa tarafından gemilerden ateşlenen toplarla meşhur İstanbul Rasathanesi yıkıldı. Takiyüddin ise vefatına dek ölçümlerini sürdürdü.
◾ Bu tarihten sonra pek çok şehirde meteorolojik amaçlı yönelik irili ufaklı merkezler inşa edilse de tam anlamıyla bir rasathane inşa edilmedi.
◾ Osmanlı Devleti'nin bilinen ilk sıcaklık ölçümlerini Galata taraflarındaki St. Benoit Manastırı'nda Rahip Dalmas isminde bir zımmi 1839 - 1847 yılları arasında gerçekleştirdi.
◾ 1868 yılında ise hava tahminlerinin belirli merkezlere iletilmesini sağlamak amacıyla Rasathane-i Amire kuruldu. Böylece asırlar sonra bir rasathane daha Osmanlı'da faaliyete geçti.
◾ İlk müdür Aristide Coumbary oldu. Bu kurum Fransa merkezli "Milli Meteoroloji Merkezi" ile koordineli şekilde çalıştı. 12 ayrı istasyondan gelen verileri analiz etti.
◾ 1894'de gerçekleşen büyük deprem ölçülemedi. İstanbul'daki büyük depreminin bilimsel bir şekilde araştırılmasını isteyen Sultan II. Abdülhamid, Atina Rasathanesi Müdürü D. Eginitis'i İstanbul'a davet etti.
◾ Rasathanede depremle ilgili sismik ölçüm araçlarının eksik olduğu anlaşılınca, İtalya'dan alınan sismografların biri Rasathane-i Amire'ye, diğeri ise Abdülhamit'in ikametgâhı olan Yıldız Sarayı'na yerleştirildi.
◾ Osmanlı imparatorluğunda, meteoroloji gözlemlerinde olduğu gibi, sismik gözlemler de resmi makamlar dışında ülkedeki yabancılar tarafından yapıldı.
◾ Her ne kadar meteoroloji rasathanesi olarak kurulmuş olsa da eldeki evrak ve basılı eserlerden Rasathane-i Amire'nin astronomi ve sismoloji rasathanesi olma çabaları içinde olduğu da anlaşıldı.