Avrupalılar, Osmanlı topraklarında nasıl sanayi casusluğu yaptı?

◽ Osmanlı İmparatorluğu yalnız askeri sahada değil, o devrin imalat sektöründe de söz sahibiydi. Osmanlı döneminde dokuma, dericilik ve bunlarla bağlantılı olarak boyacılık oldukça gelişmişti.

◽ Bursa'da dokunan kumaşlar Çin'den Mısır'a, İran'dan İsveç'e kadar her yerde aranan ürünlerdi.

◽ XVI. yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'na İngiltere tarafından elçi olarak gönderilen Harborne'nın sanayi casusluğu görevi de vardı. İngiliz elçisine şu talimatlar verilmişti;

◽ Kumaşları maviye boyamakta kullanılan çivit otunun tohumu veya fidanı İngiltere'ye getirilecek.

◽ Türklerin kumaşlarını boyadıkları boyanın nasıl hazırlandığı öğrenilecek.

◽ Boyacılıkta kullanılan otlar tespit edilerek, İngiltere'ye getirilecek.

◽ Boyacılıkta kullanılan topraklar ve bunların bulunduğu yerler incelenecek.

◽ Boyacılık sanatı öğrenilecek.

◽ Osmanlı kumaş boyaları ile Fransızlar da ilgilenmiş, hatta XVIII. yüzyıl ortalarında Osmanlı İmparatorluğundan işçi götürerek ülkelerinde bir fabrika kurmuşlardı.

◽ Ancak başarılı olamayınca Osmanlı boyacılığında kullanılan temel maddeyi, hükumet olarak bizzat müracaat ederek sormuşlardı.

◽ Fransızların XVIII. yüzyıl ortalarında ilgilendikleri bir diğer üretim alanı da Osmanlı kumaşlarıydı. Fransız yönetimine sunulan bir raporda Osmanlı kumaşları ve üretildikleri yerler hakkında uzun uzun bilgi verilip, altın ve gümüş işlemeli kumaşların nasıl dokunduğu ve tellerin nasıl çekildiği anlatılmaktadır.

◽ İmparatorluğa gelen yabancı tüccarların can ve mal emniyeti sağlanır; mal alıp, satabilmeleri için seyahat serbestisi verilirdi. Osmanlı topraklına gelen tüccara, 18. Yüzyıldan itibaren "müstemi" denilmiştir.

◽ Osmanlı topraklarında veya kara sularında eşkıya ve korsanların saldırısı sonucu malını kaybeden tüccarların zararı devlet tarafından karşılanırdı.

◽ Bu durum mütekabiliyet esası gereği yabancı ülkelerde saldırıya uğrayan Osmanlı tüccarları için de geçerliydi.