Ayasofya külliyesinde neler bulunuyordu?
Ayasofya Camii, Osmanlı için fethin en önemli sembolüydü. Asırlar boyu dimdik ayakta kaldı ve ihtişamını nesilden nesile aktardı. Fatih Sultan Mehmed'in ilk namazı kılmasının ardından Ayasofya Camii, Fatih hayratının ilk eseri olarak vakfedildi. Daha sonra caminin hemen yanına bir medrese yaptırıldı ve dönemin en ünlü bilginleri burada istihdam edildi. Ayasofya Camii, yüzyıllar boyunca pek çok ek ile bir külliye haline geldi ve halka hizmetin önemli merkezlerinden biri oldu. Peki, Ayasofya Camii'nin külliyesinde neler bulunuyordu?
FETHİN SEMBOLÜ OLARAK CAMİYE ÇEVRİLDİ
🔹 Fetihten sonra şehrin en büyük mâbedi olan Hagia Sophia Kilisesi Fatih tarafından Ayasofya adıyla fethin sembolü olarak camiye çevrilmiş ve ilk cuma namazı da burada kılınmıştı.
🔹 Bu sebeple daha sonra fethedilen diğer şehirlerdeki kiliseler camiye çevrildiklerinde en büyüğünün Ayasofya adıyla anılması âdeta bir gelenek haline gelmiştir.
FATİH, AYASOFYA'YI HARAP HALDE GÖRÜNCE NE DEDİ?
🔹 Geçmişte 1204 yılında Latinler tarafından işgal edilen İstanbul, geniş çaplı yağma ve tahribatlara maruz kalmış, Ayasofya da bu yağmalardan nasibini almıştı. Haçlı istilası sonrası iyice fakirleşen Bizans İmparatorluğu hasara maruz kalan Ayasofya için gerekli onarımları yapamamıştı.
🔹 Fatih, Ayasofya'nın bu harap halini görünce Türkçesi "Örümcek Kisra'nın takında perdedarlık ediyor / Baykuş Efresyâb'ın kalesinde nevbet vuruyor" anlamına gelen şu Farsça beyiti söylemişti:
"Perdedâri mî küned ber kasr-ı Kayser Ankebut
Bûm nevbet mîzined der turumu Efrisyâb"
FETHİN ARDINDAN FATİH VAKFİYESİNİN İLK ESERİ
🔹 Fatih Sultan Mehmet, Ayasofya'nın tahribini önlemiş, burada ilk namazı kıldıktan sonra camiyi kendi hayratının ilk eseri olarak vakfetmiş, yanına sonraları çok değişikliğe uğrayan bir de medrese yaptırmıştı.
AYASOFYA MEDRESESİ
🔹 İstanbul'un fethinin hemen arkasından ilk ihtiyacı karşılamak üzere Ayasofya'nın yanındaki papaz odaları medrese haline getirilmişti. Fatih vakfiyelerinden öğrenildiğine göre esas Ayasofya Medresesi, cami yanına inşa edilmiştir. Müderrisleri arasında 15. yüzyılın ünlü bilginlerinden Molla Hüsrev ile Ali Kuşçu da bulunmuştur.
🔹 Sultan Abdülmecid tarafından 1846-1849 yılları arasında İsviçreli mimar Gaspare Fossati'ye yaptırılan büyük tamir sırasında, temelden itibaren tamamen yeniden yaptırıldığı tahmin edilir.
🔹 Ayasofya Medresesi 1924 yılına kadar bu şekilde kullanıldıktan sonra İstanbul Belediyesi'nce öksüzler yurdu haline getirilmiş, 1935 yılında boşaltılmıştır. Mevcut medrese binasının "eski eser" özelliğinde olmadığı gerekçesiyle Müzeler İdaresi tarafından tamamen yıktırılmıştır.
AYASOFYA'YA MİNARELER NE ZAMAN EKLENDİ?
🔹 Ayasofya camiye çevrildikten sonra ilk minare, Fatih Sultan Mehmet döneminde ahşap olarak yarım kubbelerin üzerine yapıldı. 1574 yılındaki tamir sırasında bu minare kaldırıldı.
🔹 Güneybatı köşesinde yer alan tuğla minarenin ise Sultan II. Bayezid döneminden kaldığı tahmin edilir. Daha sonra Ayasofya'nın diğer köşelerine farklı zamanlarda günümüze dek gelen minareler eklendi.
🔹 Ayasofya'nın batı tarafında yer alan iki minare, Mimar Sinan'ın tasarımıdır ve Ayasofya'ya Osmanlı döneminde yapılan eklemelerin en önemlisidir.
