Arama
Azerbaycan Türklerinin atası: Zeynelabidin Tagiyev
Günümüz Azerbaycanının kurucusu kabul edilen Zeynelabidin Tagiyev cömertliği, vatanseverliği ve Türk diline verdiği ehemmiyet ile tanınmış ve ülkesini yüzyıllar boyu refah içinde yaşatmak için fedakarlık yapmaktan çekinmemiştir. Sultan II. Abdülhamid'i İslam davasının lideri olarak görmüş ve Sultan ile mektuplaşmıştır. Azerbaycan'ın sayılı zenginleri arasında bulunan Tagiyev, aynı zamanda doğuda bir ilk olarak kız çocukları için okullar açmıştır.
ZEYNALABİDİN TAGİYEV'İN HAYATI
🔸 Zeynelabidin Tagiyev, 1823 yılında Bakü'nün İçerişehir'inde, fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Çok zor şartlarda büyüyen Tagiyev, 10 yaşında annesini kaybeder. Onu iyi bir gelecek beklemiyor gibi gözükse de azmi ile petrol zengini bir iş adamı olacaktır. Kunduracı olan babası, aldığı iki kuruş para ile geçimlerini zar zor sağlar. Tagiyev, ailesine destek olmak amacıyla daha çok küçükken inşaatlarda çalışmaya başlar.
🔸 Taş ustalarının yanında da çalışan Zeynelabidin, 15 yaşına geldiğinde iyi bir taş ustası olur. 20 yaşında ise aranan bir inşaat müteahhitidir. 1870'li yıllara gelindiğinde dünyada enerji bakımından petrolün üstünde ve daha değerli bir kaynak olmadığı anlaşılır. Zeynelabidin ise bu kaynağa sahip olmak ister. Bunu kendi geleceği için değil, halkının refahı için istemektedir. Açlıktan ölen insanlar, çocuklar ve daha nice evsiz barksıza yuva olacak zenginliği bulmak tek gayesidir. Bu hedefine adım adım yaklaşır.
🔸 Zeynelabidin, bu kutsal amaç ile yola çıkar. Yakın iki arkadaşıyla ortak olur ve Bakü'nün Bibiheybet ilçesinde petrol bulmak için kazı işlemlerini başlatır. Uzun çalışmalar ardından petrol çıkmaması nedeniyle diğer ortakları ümitsizliğe kapılarak topraklarını Zeynelabidin Tagiyev'e satar. Arkadaşlarının aksine onun hala ümidi vardır. Hemen pes etmek istemez, bu şekilde davranması, zenginlik ile mükafatlandırılmasını sağlayacaktır.
🔸 Petrol arama çalışmalarına hiç durmadan artan hevesle devam eder. Bir süre sonra kuyulardan petrol çıkmasıyla birlikte Zeynelabidin Tagiyev, Azerbaycan'ın en zengin iş adamı olur, ülkesinde birçok önemli işe imza atar. Bilhassa Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kalkınması ve güçlenmesi için elinden geleni hatta daha fazlasını yaparak günümüzde "tarihe adını yazdıranlar" arasına girmeyi başarır.
DOĞUDA İLK KIZ MEKTEBİNİN KURUCUSU
🔸 İlk Müslüman Kız Gimnazı'nı (Okulu'nu) 1901 yılında Bakü'de açar. Kız çocukları için okul açması, büyük tepkiler ile karşılanır. Tagiyev'in okul açmasından rahatsız olan bir kesim sapkın söylentiler yayar. Bir cuma namazı sonrası Zeynalabidin Tagiyev, yapılan ağır ithamlarla ilgili halkı toplar. İnsanlara hitabı, hayattaki duruşunu özetler niteliktedir.
"Hepiniz biliyorsunuz ki ben 4-5 yıl önce devletin eğitim kurumlarından rica ederek, kızlarımız için okul açma izni istedim. Bin azapla izin aldıktan sonra bina inşaatına başladık. Okul açılması arifesinde bin türlü dedikodular kulağıma geliyor. Güya ben kızlarımızı dinsizliğe çağırıyorum. Ben Mekke, Medine, Suriye, Kerbela, Horasan, Kahire ve İstanbul'un yüksek dinî rehberlerinden bu işin çok sevap, iyi bir iş olduğu hakkında mektupları da size getirdim.
Oğlanlarınız gidip Firengistan'da okudu, ne oldu? Bizim kızları beğenmedi, gidip oradaki kızlarla evlendiler. Öyle mi iyidir, yoksa kendi okumuş kızlarımızla evlenseler mi daha iyi? Kızlarımızın okuması herkes için lazımdır. Açacağımız okulda kızlara bilimle, eğitimle birlikte, tığ, dikiş, yemek pişirmek, yabancı dillerde konuşmak da öğretecekler. Okulda kızlar şeriat, din dersleri de alacaklar. Okumuş Müslüman kızı ile mi geleceğimize gidelim, yoksa bazı cahil insanların kara kara fikirlerini destekleyerek mi?"
Azerbaycan manileri: Bayatılar
İnşa edilen okul binası günümüzde Azerbaycan Millî İlimler Akademisi (AMEA) Fuzulî El Yazmalar Enstitüsü olarak kullanılmaktadır.
🔸 Başta Kırım'da olmak üzere Moskova, Petersburg, Tiflis, Kutaisi, Odessa gibi yerlerde Türk dilinde eğitim verilmesi için okullar açılmasına büyük destek verir.
"Halkımın eğitim ihtiyacını göz önünde bulundurarak, elimden geldiğince uzak durmadım. Küçük çocukların eğitimi ve yetiştirilmesi için okulların açılması ve yetişkinlerin eğitim ve gelişimine yönelik kitap ve gazetelerin yayınlanması ihtiyacını fark ettim, bu konuda yardımcı oldum ve gelecekte bunu yapmaya devam edeceğim… Gerçekten bunu anladım. İnsanların mutlu geleceği, huzur ve gelişimi eğitime vereceğimiz önemde saklanıyor. "
🔸 İlime verdiği ehemmiyet ile bilinen Zeynelabidin, Petersburg'da da bir cami inşa ettirir. 1912-1913 Balkan savaşları sırasında Osmanlı'ya maddi yardımlarda bulunur.
🔸 Dünyanın birçok yerinde eğitim görmekte olan Türk gençlerine burs verir. Hatta bazılarını bizzat kendisi Avrupa'ya eğitim alması için göderir. Ancak Tagiyev'in şartları vardır:
➡ Her öğrenciye tahsilinin devam ettiği sürece 50 ruble verilecek.
➡ Yaz tatillerinde memlekete geliş ve dönüşlerde yaptıkları tüm harcamalar ödenecek.
➡ Bursiyer öğrenimini tamamladıktan sonra mutlaka vatanına dönerek memleketine hizmet edecek.
➡ Bursiyer, Türk olmayan biriyle evlenemeyecek.
🔸 Öğrenci tahsilini bitirip çalışma hayatına dahil olduktan sonra Hacı Zeynelabidin Tagiyev'den aldığı bursu Cemiyet-i Hayriye'ye tümünü ya da ödeyebileceği şekilde taksitlendirerek ödeyebilecek. Böylece burs sisteminde bir dönüşüm sağlanacaktır.