Arama
Balkanlarda İslam nasıl yayıldı? Osmanlı'nın Rumeli'ye geçişi...
Osmanlı'nın Balkanlara geçişi, Bizans'ın iç karışıklıklar yaşadığı; Sırp İmparatorluğu'nun zayıfladığı, Macaristan ve Venedik'in yayılma politikası güttüğü bir döneme rastlar. İki büyük devletin yayılma politikası, hem siyasi ve askeri anlamda hem de Katolikliği temsil etmesi bakımından bölgeyi tehdit etmektedir. Osmanlı, bu devletlere karşı bölgede mücadele etmiş; Balkanlarda gerçekleştirdiği fetihlerin ardından iskân politikası ile bu coğrafyada hâkimiyetini sürdürmüştür. Osmanlı'nın Bizans'ın ardından gerçekleştirdiği adaletli idare biçimi, gayrimüslimlere sağladığı güvence, İslami anlamda gönül çelme politikası ve dini eğitim sağlayacak kurumları inşa etmesi, Balkanlarda İslam'ı yaygınlaştıran unsurlardır.
Osmanlı'nın Rumeli'ye geçişi ile ilgili tarih boyunca çok farklı teoriler üretilmiş; Osmanlı'nın Balkan topraklarına ayak bastığı tarih daima tartışma konusu olmuştur.
💠
🔸 Osmanlıların Rumeli'ye ilk kez 1353 tarihinde geçtiği hemen hemen her kaynakta zikredilen bir konudur.
🔸 Ancak Osmanlı askerleri bu tarihten önce de defalarca Rumeli'ye geçmiş* ve faaliyetlerde bulunmuştur.
🔸 Anadolu Türkleri, Rumeli'ye ilk defa 1261'de Selçuklu sultanı II. Gıyaseddin Keykavus'la beraber geçerek Dobruca'ya yerleşmiştir.
🔸 1308'de Halil isimli bir Türk'ün 800 süvari ve 2 bin piyade ile Rumeli'ye geçerek, burada Katalanlarla işbirliği yaptığı bilinir.
🔸 2 yıl burada kalan Türkler, Anadolu'ya geri dönerken Bizans-Ceneviz işbirliği sonucu yok edilmişlerdir.
🔍 *: Erhan Afyoncu, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu
Osmanlı'nın Rumeli'ye ilk geçişi 1322 yılında, Bizans'ta iç savaşın yaşandığı bir dönemde gerçekleşmiştir. Orhan Bey'in yardım için gönderdiği 8 bin kişilik Osmanlı kuvveti, ihtiyar Andronikos'un ordusunda yer almıştır.
💠
📌 Bilgi notu: İhtiyar Andronikos, Bizans İmparatorluğu'nun başına geçtiği gerileme sürecinin son döneminde, imparatorluğu güçlendirmeye ve eski Bizans topraklarını geri almaya çalışmıştır. Bu nedenle batıda Sırp ve Bulgarlara karşı savaşmıştır.
🔸 Daha sonra 1329'daki Eskihisar Savaşı'nın ardından Orhan Bey'in gönderdiği kuvvetler Meriç'in denize döküldüğü yerin batısına çıksalar da başarı sağlayamamışlardır.
🔸 1331 yılına gelindiğinde 15 bin kişilik Osmanlı kuvveti Trakya'ya çıkmıştır. 1334 yılında Türk askerleri Trakya'da faaliyet göstermişlerdir.
🔸 Bu durum, 1353 yılından önce de Osmanlı'nın defalarca ve büyük miktarda kuvvetle Rumeli topraklarına geçişinin kanıtıdır.
🔸 Osmanlı'nın gece saatlerinde salla Rumeli'ye geçtiği ve buraları fethettiği görüşleri ise tamamen gerçek dışıdır.
🔸 1352 yılında Süleyman Paşa'nın Sırpları bozguna uğratması, Rumeli'de yerleşme imkânını da sunmuş ve sonrasında fetihler artmıştır.
🔸 Türklerin fetihleri, Bizans'ta büyük bir paniğe sebep olmuştur.
Tarihçi Halil İnalcık'a göre, Osmanlı fetihleri iskân siyaseti ile birlikte yürütülmüştür.
💠
🔸 Süleyman Paşa zamanında Rumeli'de tutunabilmek için başlatılan bilinçli iskân siyaseti, ilerleyen süreçte de devam ettirilmiştir.
🔸 İskân siyaseti kısa sürede sonuç vermiş ve bu durum vakıf kayıtlarına da yansımıştır.
🔸 Rumeli'deki iskân hakkında ilk kayıt, 1357'de Karesi topraklarından Gelibolu yöresine ve daha sonra Hayrabolu'ya gelip yerleşen konar-göçerlerle ilgilidir.
🔸 Özellikle I. Bayezid döneminde aşiretlerin daha fazla Rumeli'de iskân etmeye başladığı görülür.
Osmanlı Beyliği'nin sınırları dışındaki bölgelerde bulunan aşiretlerin fetihlere katılmaları ve Rumeli'ye yerleşmeleri, buradaki iskân faaliyetleri içerisinde önemli bir rol oynamıştır.
💠
🔸 O dönemde Anadolu beylikleri, Osmanlı hâkimiyetine henüz girmemelerine rağmen idarelerinde bulunan bazı aşiretlerin Osmanlı fetihlerine katılmalarında, fethedilen topraklar üzerindeki propagandalarda etkili olmuşlardır.
🔸 Süleyman Paşa'nın idaresinde her geçen gün güçlenen Osmanlı Rumelisi, zamanla Anadolu karşısında başlı başına bir bölge haline gelmiştir.
🔸 Uc beyleri de devletin Rumeli'ye doğru yayılmasında birinci derecede rol üstlenmişler; devamlı genişleyerek yeni sınırlara ulaşmışlardır.
🔸 Uc sancakları başlarda beylerin idaresi altında bulunurlardı; merkezi idare karşısında bağımsız bir yapıları vardı.
🔸 Uc beyleri ise sultanlar tarafından tayin edilir; Rumeli'deki bütün sancakların üzerinde merkezi otoriteyi temsil ederlerdi.
Osmanlılar, iç işlerini halletmiş olmaları ve düzenli fetih metotları sayesinde, Balkanlardaki genişlemede fazla zorluk çekmediler.
💠
🔸 Balkanların müdafaası için siyasi birliğin veya işbirliğinin olması gerekiyordu oysa 14'üncü yüzyılın son çeyreğinde Balkanlar siyasi bakımdan birlik değillerdi.
🔸 O dönemde Balkanlar, birçok devletçik halinde parçalanmış durumdalardı. Aralarındaki rekabet ve çekişmeler, Osmanlı'ya karşı birlik olup karşı koymayı engelliyordu.
🔸 Öte yandan bu durum, Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olarak nüfuz ve hâkimiyeti yayma imkânı verdi.
🔸 Tarihçi Halil İnalcık, Sırp İmparatorluğu'nun zayıflamasının Osmanlı açısından avantaj olduğunu, bunun ardından Osmanlıların Balkanlarda hamilik rolünün başladığını söylemiştir.
🔸 Kuzeyde Macaristan, batıda ve güneyde ise Venedik'in siyasi parçalanmadan istifade ederek Balkanlarda yayılma politikası gerçekleştirmeleri; bu güçlerin Katolik olmaları Balkanlar tarafından benimsenmemeleri ile sonuçlanmıştır.
🔸 Böylece Osmanlı'nın bu devletlere karşı mücadele etmeleri, Balkanlar açısından büyük bir tehlikeye set çekmiştir.