Dante’nin akıl hocası olan Müslüman astronom: Fergani
Batı'da Alfraganus adı ile tanınan Fergani, Dünya'nın eksen eğikliğinin 23 derece 27 dakika olduğunu ilk kez ortaya atan bilim adamıdır. Bununla yetinmeyip gezegenlerin hacmini ve uzaklıklarını tespit edip, Kopernik'e kadar Batı astronomi tarihinde değişmez ölçüler olarak kabul edilen sayıları verdi. İşte Dante'nin akıl hocası olan Fergani'nin hayatı…
Ahmed Fergani, dokuzuncu yüzyılda yetişmiş, eliptik eğimi ilk defa tespit eden büyük Müslüman astronomi ve matematik alimidir. Klasik kaynaklar isim zincirini farklı biçimlerde verirler. Batı'da ise Alfraganus diye tanınmaktadır.
Halife Me'mûn, Mu'tasım-Billâh, Vâsiḳ-Billâh ve Mütevekkil-Alellah dönemlerinde devrin önde gelen astronom ve matematikçileri arasında yer alan Fergani, devlet hizmetinde mühendis olarak çalışmıştır.
Ahmed Fergani, ilim tahsilini Fergana'da aldı ve astronomi konusundaki bilgilerini de babasından öğrendi. Daha sonra devrin ilim merkezi olan Bağdat'a gitti.
Kısa sürede kendini tanıtan Fergani, astronomi ve matematik konusunda kendisini kabul ettirdi. Abbasi halifeleri Me'mun, El-Mu'tasım, El- Vasık ve El-Mütevekkil devirlerinde önemli ilmi araştırmalar yaptı ve birçok eser yazdı.
Nitekim Halife Mütevekkil'in emriyle Fustat'ta (eski Kahire) Nil'in su seviyesini tesbit için inşa edilen el-Mikyâsü'l-cedîd'in yapım sorumluluğu Fergani'ye verildi. İbn Hallikân bu olaydan söz ederken adını Ahmed b. Muhammed el-Karsânî şeklinde verir. "Fergānî" kelimesi bu metinde hiç şüphesiz ki bir istinsah hatası sonucu "Karsânî" haline dönüşmüştür.
Fergani, astronomi ve matematik alanında birçok çalışma yaptı. Bunlar arasında en özel ilgi alanı ise astronomiydi. Gök cisimlerinin, Batlamyus ve izindekilerinin iddia ettiği gibi bazı akıl dışı ruhi cisimler olduğunu kabul etmedi. İlmi çalışmalarını her zaman deneye dayandırdı.
Gök cisimlerinin hareketleriyle uğraştı ve yaptığı deneyler, Kopernik'e kadar astronomi alanında değişmez ölçüler olarak kabul edildi.
Fergani, Güneş'in kendine göre hareketli olduğunu tarihte ilk defa keşfeden alimdir. Kendi devrine kadar gök cisimlerinin hareketi biliniyordu. Ancak Dünya'nın eksen eğikliğinin 23 derece 27 dakika olduğunu ilk kez ortaya atan bilim adamı o oldu.
Fergani, Güneş tutulmasını önceden tespit eden bir yöntem buldu. Bu metod ile 842 senesinde bir tutulma olacağını önceden keşfetti.
