Eski medeniyetlerin kullandığı sikkelerdeki simgeler
Günümüzde kullandığımız madeni paralar geçmişte sikke olarak adlandırıldı. İlk kez Anadolu'da M.Ö. 7 yüzyılda Lidyalılar tarafından icat edilen sikke, dönemiyle ilgili pek çok bilgi taşıyan değerli arkeolojik buluntulardı. Sikkeler sayesinde devletlerin hangi coğrafyalarda hakimiyet kurduğuna, zenginliğine, inançlarına ve hükümdarlarına dair bilgi sahibi olmak mümkündü. Bilhassa eski medeniyetlerin kullandığı tasvir içerikli sikkeler birtakım simgeler de taşıyordu. Peki, Anadolu Selçuklu sikkesinde yer alan aslan neyi simgeliyordu?
📌Arapça'dan gelen sikke kelimesi "damga veya nakış basmak için hazırlanmış kalıp, demir kalıp" anlamında kullanılmaktaydı.
📌Milâttan önce 5. yüzyıla kadar elektron, altın ve gümüşten basılan sikkelerin bronz şekliyle yaygınlaşması 4. yüzyıla tekabül ediyordu.
📌Sikkeler yalnızca ödeme aracı değildi, antik medeniyetlerden itibaren bağımsızlığın ve egemen bir gücün sembolü kabul olarak kullanıldı. Hatta öyle ki devletin başına geçen hükümdarın sikke bastırması adettendi.
Eski medeniyetlerin kullandığı sikkelerde birtakım simgeler taşıyan figürler vardı. Peki, bu figürler neyi ifade ediyordu?
📌İslami sikke geleneğinde resim/tasvir yer almıyordu bunun yerine yalnızca hükümdarın adı, unvanları ve dualar bulunuyordu. Ancak Selçuklular ile Artuklular, Dânişmendliler, Hârizmşahlar, Zengîler, Bâbürlüler, Saltuklular, Mengücüklüler gibi Türk beylikleri bu geleneğin dışına çıkarak sikkelerinde resim de kullanmışlardı. Bu beyliklerin sikkeleri Anadolu'da hüküm süren Bizans'ın etkilerini taşıyordu.
📌Anadolu Selçukluları sikkelerinde de özellikle 11-13. yüzyıllarda Bizans etkileri vardı. Cepheden tasvir edilmiş büstler, tahtta oturan figürler Bizans etkisinden kaynaklanıyordu.
Egemen güç olmanın sembolü: Osmanlı'da sikke
Anadolu Selçuklu sikkesi neyi simgeliyordu?
📌Resimdeki sikke örneği Gıyaseddin Keyhüsrev bin Keykubad döneminden günümüze ulaşmış ve ön yüzünde güneş ile aslan figürü bulunmaktadır. Bunlar gücü devletin gücünü simgelemektedir. Sikkelerin arka yüzündeki yazılarda genellikle dönemin padişahının adı ile unvanı yazar ve bu örnekte de dönemin padişahının adı geçmektedir.
📌Anadolu Selçuklu sikkeleri üzerinde insan ve hayvan tasvirleri sıkça kullanılmıştı. Sikkeler bir bakıma Selçukluların iktisadi yükselişini de gösteriyordu. I. Alaeddin Keykubad döneminde Anadolu'da altın ve gümüş bolluğu yaşanmıştı. Selçuklu dinar ve dirhemleri başka medeniyetlerde de büyük rağbet gördü.
📌Danişmendliler, Anadolu'da kurulan en güçlü beylikler arasındaydı. Beylik Sivas, Malatya, Kayseri, Tokat, Amasya ve civarında hüküm sürmüştü.
📌Danişmendliler yalnızca bakır sikke bastırdı. Bu beyliğin sikkelerinde Bizans tesiri büyüktü. Öyle ki Danişmendliler sikke yazılarında Arap harflerinin yanı sıra Yunan alfabesini de kullanmış, hatta hükümdarlarının adlarını dahi bazı sikke emisyonlarında Yunanca yazmışlardı.
Danişmend sikkeleri neyi simgeliyordu?
📌Resimdeki bakır sikkenin ön yüzünde ayakta iki figürle taç giydirme sahnesi canlandırılmıştır. Sağdaki figür soldakine taç giydiriyor. Bu sikkede Hz. İsa tasviri kullanılmıştır. Bu beyliğin görüşleri hakkında bilgi veriyordu. Danişmendlilerin yanı sıra Artuklu beyliği de bakır sikkelerinde İsa tasvirini sikkelerinin ön yüzünde kullanmıştır.
