Arama
Hükümdar bir bilim insanı: Uluğ Bey
İslam dünyasının en önemli astronomlarından biri olarak kabul edilen büyük islam bilgini Uluğ Bey tam 575 yıl önce bugün vefat etmişti. 39 sene yönettiği Maveraünnehir bölgesini adeta ilmin beşiği haline getiren Uluğ Bey ömrünün son iki senesini Timur İmparatoru olarak geçirmişti. Siyasetten ziyade ilim, irfan ve sanata değer veren Uluğ Bey, inşa ettirdiği medreseler ve rasathane ile büyük bilimsel buluşlara imza atmış bir hükümdar bilim insanıydı. Sizler için Uluğ Bey'in hayatını, çalışmalarını ve ilmi yönünü araştırdık.
🔹 Gerçekleştirdiği ilmi çalışmalarla adını bilim tarihine altın harflerle yazdıran Uluğ Bey, 1394 - 1449 yılları arasında yaşamış ve 1447 - 1449 arasında hüküm sürmüştü.
🔹 Tam ismi Mirza Muhammed Taragay bin Şah Ruh idi. Timur tarafından çok sevilmesi sebebiyle kendisine "Uluğ Bey" denmişti. Uluğ Bey esasında "büyük emir" ifadesinin Türkçe karşılığıydı.
🔹 Uluğ Bey çok iyi bir eğitim hayatına sahipti. 1394-1405 yılları arasında sarayda dini ilimler, mantık, matematik, astronomi gibi alanlara dair önemli hocalardan dersler alarak büyüdü.
Maveraünnehir neresidir?
Ceyhun ve Seyhun nehirleri arasında kalan bölgenin ismidir.
🔹 Bu durum onun bir devlet adamında ziyade bilim adamı olarak yetişmesine imkan sağlayacaktı. Henüz 16 yaşında babası Şahruh'un isteği ile Maveraünnehir bölgesinin yönetimini üstlenen Uluğ Bey, Semerkant şehrini bilimsel bir merkez haline getirdi.
Şahruh kimdir?
Timur İmparatorluğun üçüncü hükümdarı olan Şahruh, Timur'un oğlu ve Uluğ Bey'in babasıdır. İktidarı süresince Azerbaycan'a üç büyük sefer gerçekleştirmiştir.
🔹 Yaşadığı dönemde pek çok alimden istifade eden ve onlara ihsanda bulunan Uluğ Bey özellikle Kadızâde-i Rûmî, Cemşîd el-Kâşî ve Ali Kuşçu gibi isimlerden faydalanmıştı.
🔹 Kendisini entelektüel anlamda yetiştirme çabasında olan Uluğ Bey, bir bilim insanı olmasının yanında Kur'an-ı Kerim'i yedi kıraat üzere okuyacak kadar İslami ilimlere vakıftı.
🔹 Ömrünü ilme vakfeden Uluğ Bey döneminde Semerkant: sanat,edebiyat ve ilmin merkezi hakline gelmişti. Onun vefatının ardından Fatih Sultan Mehmed Han'ın Ali Kuşçu'yu İstanbul'a getirmesi Maveraünnehir'deki ilmin İstanbul'a tevarüsü anlamını da taşıyordu.
🔹 İyi bir eğitim alan ve sürekli çalışma içinde olan Uluğ Bey, matematik ve astronomi dallarında uzmanlaşmıştı. Çocukluğunda Meraga Rasathanesi'nden etkilenmişti
🔹 Otuz yıl boyunca aktif şekilde çalışan rasathanedeki bilimsel üretim o raddeye gelmişti ki burada üretilen bilimsel astronomi tabloları teleskobun icadına dek kullanılmıştı.
🔹 Uluğ Bey bu süreçte kullandığı Zic-i İlhani'de önemli hatalar olduğunu fark etti ve bu şekilde Zic-i Uluğ Bey ortaya çıkmış oldu. Semerkant'taki bilimsel üretim dünya tarihini etkilemişti.
BİLGİ NOTU:
Uluğ Bey gerçekleştirdiği ölçümlerde bir güneş yılını 365 gün 5 saat 49 dakika olarak hesaplaşmıştı. Bu hesap yüzyıllar sonra 365 gün 6 saat olarak saptanacaktı.