Cem Sultan ile Sultan Bayezid arasındaki söz düellosu

Cem Sultan ile kardeşi II. Bayezid arasındaki mücadele sadece savaş meydanları ve siyasi mücadele şeklinde değil, edebi anlamda da devam etti. Her iki kardeş birbirlerine şiirler yollayarak karşılıklı serzenişler ve imalar da bulundu. Her ikisi de şair olan bu kardeşler arasında şiir yolu ile yapılan düellolar meşhur beyitlerin ortaya çıkmasına vesile oldu.

İstanbul'u fetheden Fatih Sultan Mehmet, 49 yaşında iken 3 Mayıs 1481'de hayatını kaybetti. Arkasında güçlü bir imparatorluk, dolu bir hazine ve seferlerden başını kaldıramayan eşsiz bir ordu bıraktı. Fakat Osmanlı çok önemli bir sorunla karşı karşıyaydı! Tahta hangi şehzade çıkacaktı?

Şehzadeler bir yandan silahşorluk ve binicilik talimleri alırken öte yandan devrinin en büyük âlimlerinden ve şairlerinden ilim ve kültür tahsil ederlerdi. Cem Sultan Kenya'ya gittiğinde çevresinde Sa'di-i Cem, Haydar, Sehayi, La'li, Kandi ve Şahidi gibi şairleri topladı. Bu şairlerden bir kısmı ile sadece yediklerini içtiklerini değil kaderini de paylaştı. O yüzden onlara Cem Şairleri dendi.

Fatih vefat ettiğinde Cem Konya'da, Bayezid ise Amasya'da sancak beyliği görevinde bulunuyordu. İkisine de aynı anda haberciler gönderildi. Fakat Cem'e gönderilen haberci Bayezid yanlıları tarafından öldürülünce, İstanbul'a daha erken ulaşan Bayezid tahta çıkarak idareyi ele aldı. Olayı çok geç öğrenen Cem bu duruma şiddetle tepki gösterecek ve devlete başkaldıracaktı. Hemen bir ordu toplayıp Bursa'ya geldi. Burada gerçekleşen savaşta Bayezid'in askerlerini mağlup etmeyi başardı. Ardından Bursa'yı ele geçirerek kendisini padişah ilan etti. Adına hutbe okutup para bastırması nedeniyle artık ona Cem Sultan diye hitap edilmeye başlandı. Civardaki kasabaları da kontrolü altına aldıktan sonra Bayezid'e bir mektup gönderdi ve devleti ikiye bölerek yönetmeyi teklif etti. Sultan II. Bayezid'in cevabı ise şöyle oldu:

…"Boş yere Müslüman kanının dökülmesinin elim mesuliyetini alma, kader beni Sultan yaptı, biat et, birlikte Nizam-ı Âlem için çalışalım, gerisini sen bilirsin vesselam."

Cem Sultan mektuptan etkilense de etrafındakiler taht iddiasından vazgeçmesine izin vermedi. Tekrar ordusunu topladı ve Yenişehir Ovası'nda II. Bayezid'in kuvvetleri ile yaptığı savaşı kaybetti. Ardından Konya'ya çekilmek zorunda kaldı. Oradan Kahire'ye, oradan da Hac yapmak üzere Hicaz'a geçti. Cem Sultan'ın hayatı 1481'de ağabeyi Sultan II. Bayezid karşısında yenilip, yurdunu terk etmesiyle başladı. Hayatının sonuna kadar artık onun payına gurbet, sıkıntı, kader ve hasret düşmüştü. İçinde bulunduğu durumu ve yaşadıklarını hasret ve hicran kokan şiirleriyle anlattı.

Can dimağına irup buy-i vatan
Dil diler kim görine ruy-i vatan

(Vatan kokusu can dimağına erişince gönül, vatanın yüzünü görmeyi arzular.)

Kutsal görevini yerine getirdikten sonra Kahire'ye geri dönen Cem Sultan, devamında Konya'yı kuşatarak tekrar savaş pozisyonu aldı. Bayezid ise kardeşine farklı bir teklif sunacaktı bu sefer. Tahttan vazgeçip Kudüs'te yaşamayı kabul etmesi halinde her yıl kendisine bir milyon akçe ödeyeceğini söyledi. Fakat Cem bunu da kabul etmedi. Bayezid'in devasa ordusu üzerine doğru geldiğinde, başarısız olacağını anladı ve kuşatmayı kaldırarak Rodos Şövalyeleri'nin davetine icabet etti. Böylece esir hayatı başlamış oldu.