Arama
Bilimsel veriler içeren ilk deprem tarihi kitabı: İşaretnüma
Milletimiz, üzerinde bulunduğu topraklarda yüzyıllarca yıldır deprem gerçeğiyle yaşamını sürdürür. Tarihsel süreç içerisinde, geçmişte gerçekleşen depremlerle yakın zamanda meydana gelen afetlerin benzer özelliklere sahip olduğu, adeta aynı bölgelerde tekrar ettiği görülür. Bu bilgilere, depremleri konu alan eserler aracılığıyla ulaşılır. Bunlardan biri de bilimsel veriler içeren ilk deprem tarihi kitabı olan İşaretnüma'dır. Gelin, birlikte İşaretnüma'yı yakından tanıyalım...
🔷 Geçmişten günümüze pek çok afet ile sarsılan Türkiye, jeolojik oluşumundan ötürü deprem ülkesi olarak adlandırılır.
🔷 Tarihsel süreçte bu topraklarda yüksek büyüklükte depremler olmuş; büyük yıkım ve can kayıpları yaşanmıştır. Bu bilgilere ulaştığımız değerli kaynaklardan biri Gökmenzade Hacı Çelebi'nin yazdığı "İşaretnüma" adlı eserdir.
Gökmenzade Hacı Çelebi kimdir?
🔷 Bursalı Gökmenzade Hacı Çelebi veya Hacı Çelebi ismiyle bilinen yazarın tam ismi Gökmenzade Seyyid Hüseyin Rifat Efendi'dir. İşaretnüma adlı eserinde, 19. yüzyılda oldukça büyük bir yıkım oluşturan 1855 Bursa depremlerinden detaylıca bahsetmiştir.
🔷 Gökmenzade Hacı Çelebi, sismoloji biliminin öncülerinden kabul edilir. İşaretnüma adlı kitabı da Türk tarihinde bilimsel veriler içeren ilk deprem tarihi eseri özelliği taşır.
🔷 Gökmenzade, İşaretnüma'da 1820-1859 Bursa'da yıllarında gerçekleşip hissedilen tüm depremleri zamanı, şiddeti ve oluşturduğu zararları göz önüne alarak kaydetmiştir. Bu yüzden eser deprem tarihi açısından oldukça önemlidir.
Bilimsel değer taşıyan ilk deprem tarihi kitabı: İşaretnüma
🔷 İşaretnüma adlı eser, 1855 yılında Bursa ve çevresinde gerçekleşen iki büyük depremle ilgili oldukça detaylı bilgi verir. İlk deprem, 16 Şubat Çarşamba günü yaşanmış, Susurluk'tan Değirmenlikazık Köyü'ne kadar tahribat oluşturmuştur. Artçılar ertesi gün 10-15 dk da bir devam etmiştir.
🔷 Kırk gün sonra artçılar son bularak günlük yaşam normale dönmeye başlamışken 31 Mart 1855 Perşembe günü, gece 01:00 civarında, çok büyük bir gürültü eşliğinde, şiddetli bir deprem daha gerçekleşir. 16 Şubat depremine göre daha fazla yıkım oluşturan bu depremin hissediliş süresi de daha uzundur.
🔷 Gökmenzade Hacı Çelebi'ye göre ikinci depremin artçılardan biri ana deprem kadar şiddetli olsaydı, Uludağ paramparça olur, dağlar dümdüz bir hâl alırdı.
🔷 Çelebi eserinde "Uludağ'dan şehre kayaların düştüğüne, yerlerin yarıldığına, Kükürtlü Hamamı yanındaki Hatice Sultan Türbesi civarı ile Bademlibahçe'nin üst tarafında ve Kara Mustafa Hamamı yakınlarında yol üstünde yerden sıcak su çıkarak kaynadığına" yer verir.
🔷 Eserde, depremin Kirmastı (Mustafakemalpaşa), Karacabey'de büyük yıkım oluşturduğuna fakat Gemlik, Mudanya ve Orhangazi'de fazla hasara sebep olmadığını belirtir.
🔷 Çelebi, eserinde Bursa'nın köylerinin yaşadığı zarar hakkında oldukça detaylı bilgi verir. Kaç kişinin ölüp, kaç kişinin sağ kaldığı, yıkılan ev, ahır, cami, hamam sayısına varıncaya kadar tüm bu bilgilere eserinde yer verir.