Arama
İslam beldelerinde şehir planlaması nasıl yapılırdı?
Müslüman şehirlerinde bulunan birçok imkân, Hristiyan Avrupa'sının en gelişmiş kentlerinden 7 asır öndeydi. Medeniyetin beşiği haline gelen Sevilla ve Kurtuba gibi Müslüman şehirlerine kıyasla Paris, "Çamurlu Paris" olarak anılıyordu. Dört ana hususu temel alarak şekillenen Müslüman şehirleri, nüfusun ihtiyaçlarına uygun olarak tasarlanıyordu. Camiye açılan sokaklarıyla, her sosyal gruba ait farklı mahalleleriyle İslam beldelerinde toplumsal birlik nasıl korunuyor, idare ve güvenlik nasıl sağlanıyordu? Çarşıdaki dükkânlar hangi düzene göre sıralanıyor, çöp ve kanalizasyon sorunu nasıl çözülüyordu?
Müslüman şehirleri, dört ana kıstas dikkate alınarak yerel nüfusun ihtiyaçlarına uygun biçimde tasarlanıyordu: İklim ve coğrafi yapı, dini inançlar ve kültür, şer'i hukuk ve sosyo-etnik gruplar.
Bu şehirlerin çoğu, aşırı sıcak iklimlerde bulunduğundan, mümkün olduğunca fazla gölgeliğe ihtiyaç duyuluyordu. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla cadde ve sokaklar, dar ve üzeri kapalı şekilde planlanıyor; bunların arasına iç avlular, teraslar ve bahçeler serpiştiriliyordu.
Dinin kültürel hayat içerisindeki yeri çok önemli olduğundan camiler kent yerleşiminde merkezi bir konuma sahipti.
Caminin etrafında başlayan dar, dolambaçlı ve sessiz sokaklar yavaş yavaş merkezdeki meydanlardan uzaklaşarak daha mahrem hayatlara ve çıkmaz sokaklara ulaşıyordu.
Tüm ticarî faaliyetler meydan ve ana caddelerde yapıldığı için, özel konutların ağırlıklı olarak bulunduğu yerler genellikle sessiz ve huzurluydu.
Sosyal ve hukuki konularla ilgilenen dini tabaka, en önemli kamu kurumu olan ana camiye yakın, merkezi yerlerde yaşardı.
Şehirde halka açık ve özel alanlarla komşular ve sosyal gruplar arasındaki fiziksel ve sosyal ilişkiler konusunda İslami hukuka uymak zorunluydu.
Mesela, bir evin önünden deve üzerinde geçenlerin evin içini görememesi için, şehir genelindeki avlu duvarların deve ve binicinin toplam yüksekliğinden daha fazla olması gerektiğine dair bir kural bulunuyordu.
İnsanların yaşadığı yerler ve hayat standartları, mensup oldukları aileye veya aynı aile ya da kabileden gelen sosyal gruplara dayanırdı. Her bir grup için Ahya adı verilen ayrı birer semt oluşmuştu.
Bu suretle, Kuzey Afrika'daki Mağrip gibi şehirlerde, Arap, Mağribi, Yahudi ve Endülüslüler ile Türk ve Berberi gibi farklı grupların yaşadığı mahalleler kurulmuştu.