Arama
İslam uygarlığından Osmanlı'ya astronomi hakkında 20 ilginç bilgi🌒🌙
Bundan 12 asır önce, gök cisimlerinin hareketlerinin nasıl tahmin edildiğini biliyor musunuz? Pek çok astronomi cihazının bulunuşu ilk İslam Uygarlığı döneminde sağlanmış ve günümüzdeki astronominin gelişmesine önayak olmuştur. İşte mazisi neredeyse insanoğlu tarihi kadar eski olan astronomi hakkında 20 ilginç bilgi...
İslam bilim tarihinde astronomi çalışmalarının önemli bir yeri vardır. İslam'ın ilk zamanlarından beri astronomi sahasında yapılan çalışmalar zamanla ilerlemiş, daha önceki medeniyetlerin çalışmaları da ilave edilerek özellikle astronomi gözlemleri ile gezegen teorileri konularında büyük başarılar elde edilmiştir.
Şam ve Bağdat gibi merkezlerde kurulan rasathanelerde pek çok astronom yetişmiş ve çok sayıda astronomi eseri kaleme alınmıştır. Meraga ve Semerkand gibi büyük rasathanelerde yapılan çalışmalarla İslam astronomi bilimi zirveye ulaşmış ve her iki rasathane kendi ekolünü oluşturmuştur.
Osmanlı'da olayları ve insanları ve etkilediği düşünülen ilme ''nücûm'' ve bu ilme sahip olanlara da ''müneccim'' denirdi. XV. yüzyılın sonları ile XVI. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış bir müessese olan müneccimlik, astrologların saraylarda ''danışmanlık görevi'' verilmesiyle birlikte Osmanlı'da astroloji farklı bir konuma geldi.
Böylece padişahlar, sağlık konularından düşmanlarına kadar meraklarını giderirlerdi. Osmanlı'nın yegâne başarısındaki etkenlerde biri de bu kurumları merkezileştirmek, yani günümüz tabiriyle uzmanlaştırmaktır. ''Müneccim'' olarak adlandırılan astrologlar, müneccimbaşının kontrolü altında sarayda görev yaparlar. Bu kişiler fal bakan, gelecekten haber veren kişiler değildir. Yıldızları gözlemeyerek ''Ahkâm Takvimi''ni oluşturur ve bunun yanında önemli gün ve namaz vakitlerini hesaplarlardı.
"Gökküresi bilimi" anlamına gelen ilm-i felek terimi İslam dünyasında aynı zamanda "felekiyyât, ilm-i nücûm, ilm-i nücûm-i ta'lîmî, sınâat-i nücûm, sınâat-i tencîm, ilm-i hey'e, ilm-i hey'eti'l-âlem" de denilen astronominin en yaygın karşılığıdır.
1570'li yıllarla birlikte ünlü gözlemci Takiyüddin, bir gözlemevi açmak istedi. Vezir Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Saadettin desteğiyle III. Murat ikna eder. İstanbul'da 1577 yılında kuyruklu yıldızı gözlemleyip bununla ilgili III. Murat'a iyi şeyler alacağına dair açıklamalar yapmasıyla hayatının en büyük hatasını yapar.
Bu açıklamanın tersine İstanbul'da veba salgınının başlamasıyla padişahın ve halkın Takiyüddin'e dolayısıyla gözlemevine olan inancı sarsılır. Böylece halk, gözlemevinin felaket getirdiğini düşünür ve dönemin Şeyhülislamı olan Ahmed Şemseddin Efendi, III. Murat'a gözlem yapmanın uğursuzluk getireceğini, bunu yapmaya cüret eden kişinin ise sonunun ne olacağının bilinmeyeceğini, hatta bir memlekette horoskop hazırlanırsa devletin binalarının zelzele ile yıkılacağını söyler ve üç yıllık kısa bir macerası biter.
Müneccimler, ikinci Beyazıd zamanında sarayda resmi çalışan oldular. Böylece takvim, imsakiye hazırlamak, uğurlu ve hayırlı saati tespit etmek, şehzadelerin doğum haritasını incelemek gibi bazı görev ve sorumlulukları alırlar.
Osmanlıda eşref saatine oldukça önemi vardır. Birçok törenin açılışından, padişahların tahta çıkıp, ordunun sefere çıkmasından, nikâh kıyımına kadar her türlü iş ve vazife için eşref saatine başvuruldu.