Arama
İslam uygarlığının matematiğe dair keşifleri
Tarihte pek çok matematiksel fikrin İslam uygarlığının en parlak dönemlerini yaşadığı zamanda gerçekleştiğini biliyor muydunuz? Bin yılı aşkın bir süre önce, Müslüman âlimler matematiğin temellerini atan birçok gelişmenin mucidi oldular. Bu matematikçilerin çoğu, 800'lü yıllarda Dârülhikme'nin içinde bulunduğu Irak'ta ve İran'da yaşadılar. 1-9 arası modern sayılar, 0'ın keşfi, ondalık kesirler ve matematiksel işlemlerin pek çoğunun temeli o dönemde atıldı. İslam uygarlığının matematiğe dair keşiflerini derledik.
Cebir, rasyonel ve irrasyonel sayılarla geometrik büyüklüklere "cebirsel nesne" olarak yaklaşılmasına imkân sağlayan birleştirici bir teoriydi.
Matematiğe yepyeni bir boyut ve gelişme yönü kazandıran cebir, matematiği çok daha geniş bir mefhum haline getirmiş ve bu alanda geleceğe dönük gelişimi mümkün kıldı. Cebirsel fikirlerin hayata geçmesinin diğer bir önemi de matematiğin cebire yepyeni bir biçimde uygulanması olacaktı.
Hârizmî'nin cebir meşalesini, 953 yılında doğan halefi Kereci devraldı. Kereci, birçok kişi tarafından cebiri geometrik işlemlerden tamamen bağımsızlaştıran ve bunların yerine bugün cebirin temelini oluşturan aritmetik işlemleri koyan kişi olarak tanınır.
x, x², x³, … ve ¹/x, ¹/x², ¹/x³ tek terimli sayılarını ilk kez tanımlayarak bunlardan herhangi ikisinin çarpımına ilişkin kuralları o belirlemiştir. Kurduğu cebir okulu, birkaç yüzyıl boyunca gelişerek hayatını devam ettirecekti.
Kereci'den 200 yıl sonra 12'nci yüzyıl bilim insanlarından Semavel, Kereci okulunun önemli üyelerinden biri haline gelmişti.
Cebir için "…aritmetiğin, bilinen değerler üzerinde işlem yaptığı gibi, tüm aritmetik araçları kullanarak bilinmeyen değerler üzerinde işlem yapmak" şeklindeki sarih tanımı ilk kez o yapmıştır.
Cebirin hikâyesindeki bir sonraki önemli adım 1048 yılında doğan ve bugün şair Hayyam olarak tanınan Ömer Hayyam tarafından atıldı. Hayyam, kübik denklemleri tamamen sınıflandırdı ve konik alanları kesiştirmek suretiyle geometrik çözümler elde etti.
Kübik denklemlerin cebirsel çözümünü tamamen açıklamayı umuyor ve şöyle diyordu: "Allah izin verirse ve muvaffak olursam, bu 14 formun tamamını dalları ve örnekleriyle açıklayacağım ve neyin mümkün olduğunu ortaya koyacağım. Böylece bu sanatta son derece faydalı bir eser ortaya çıkacaktır."
12'nci yüzyılın ortalarında, Semavel'in Kereci'nin okulunda öğrenci olduğu dönemlerde, Şerafeddin Tûsî cebiri geometriye uyarlayan Hayyam'ın izinden gitmekteydi.
Kübik denklemler hakkında bir eser yazan Tûsî bu eserde cebirin "….denkleri kullanarak eğrileri incelemeyi amaçlayan başka bir alana önemli katkılarda bulunduğunu" söyleyerek cebirsel geometri alanını başlatmıştır.