İstanbul’u 510 yıl önce yıkan küçük kıyamet

İstanbul tarihi boyunca birçok depreme maruz kaldı. Türkler, İstanbul'u fethettikten sonra birkaç büyük yangınla karşılaşmışlar, ancak 1509'a kadar bu şehirde depremle tanışmamışlardı.
İstanbul'un Türk hakimiyeti altındaki döneminde ilk büyük deprem ise II. Bâyezid'in hükümdarlığı zamanında, 1509'da meydana gelmişti. İstanbul depremleriyle ilgili geniş bilgi Ambraseys ile Finkel'in "Türkiye'de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler: Bir Tarihsel İnceleme, 1500-1800" isimli önemli kitapları ile "Tarih Boyunca Anadolu'da Doğal Afetler ve Deprem Semineri"nden öğrenilebilir.

10 Eylül 1509 günü gece saat dörtte İstanbul büyük bir depremle sallandı. İnsanlar ne olduğunu anlayamadan bütün şehir harap olmuştu. 1509 İstanbul depremi, uzmanların ifadelerine göre 1000 yılından sonraki dönemde Doğu Akdeniz'de meydana gelen en büyük depremdi. Bolu'dan Edirne'ye kadar olan sahada kendini hissettirmişti. Bursa, İznik, Gebze, İzmit Körfezi, Bolu, Gelibolu, Edirne, Dimetoka gibi yerleri de etkilemişti. Dönemin yerli ve yabancı kaynaklarına göre 5 ile 13 bin arasında insan ölmüştü. 10 binden fazla insan da yaralanmıştı.
İstanbul'un nüfusunun bu yıllarda 200 bin civarında olduğu düşünülürse, şehir halkının yaklaşık yüzde onu deprem sonucu ya ölmüş veya yaralanmıştı.

Depremin gece meydana gelmesinden dolayı ölü sayısı fazlaydı ve sağ kalanlar ne olduğunu anlayamadan kendilerini evlerinden dışarı atmışlardı.
Deprem yüzünden denizde büyük dalgalar meydana gelmiş ve Galata ve İstanbul surlarını aşan dalgalar şehrin içine kadar girmişti. Ancak bu dalgaların şehir surlarını ve evleri yıktığına dair bir bilgimiz yok. Tarihî kaynaklardaki bilgilerin azlığı sebebiyle bu depremde dalgaların ne kadar etkisi olduğunu bilemiyoruz.

109 cami tamamen yıkılmıştı. Ayakta kalanların çoğunun ise minaresi hasar görmüştü. 1070 ev yıkılırken, İstanbul surlarında bulunan burçlardan 49'u ya yıkılmış veya tahrip olmuştu. İstanbul'un o dönemde en büyük iki camii olan Fatih ve Bayezid camilerinin kubbeleri ve sütunları tahrip olmuştu.
Camilerin yanlarındaki medrese ve hastaneler de depremden etkilenmişti. Ayasofya Camii'nin ise fetihten sonra yapılan minaresi yıkılmıştı. Rumeli Hisarı, Anadolu Hisarı, Anadolu Kavağı'ndaki Yoros Kalesi ile Kız Kulesi deprem sonucu hasara uğramışlardı.
Topkapı Sarayı da depremden nasibini alan yerlerdendi. Sarayda İkinci Bâyezid'in yatak odası bile çökmüş ancak padişah birkaç saat önce odadan ayrıldığı için canını kurtarmıştı. İkinci Bâyezid, on gün saray bahçesinde kurulan çadırda kaldıktan sonra Edirne'ye gitti.

Deprem halkın hayatını alt üst etmişti. İnsanlar kıyametin geldiğini düşünüyorlardı.
Nitekim bu deprem İstanbul için o kadar yıkıcı olmuştu ki, tarihçilerce "Kıyamet-i Sugra", yani "Küçük kıyamet" olarak adlandırılmıştı.
Depremin halk üzerindeki en önemli tesiri barınma konusundaydı. 1070 ev yıkılmıştı ama şehirdeki binlerce evde de hasar yoktu. Ancak sarsıntıların bir buçuk ay sürmesi insanların evlerine uzun müddet girmesini engelledi. Mevsim yaz olduğu için dışarıda barınma büyük bir sorun olmadı.