İstanbul’u küle çeviren afet: 1756 yangını
Deprem ve yangınlar, denizin, toprağın, göğün ve insanın müthiş ahenginden hoş bir koku olan İstanbul'u tarihin hiçbir döneminde rahat bırakmadı. Sinesinden tarih yükselen şehir, kızgın alevler yüzünden gözünden sakındığı binlerce mamur yapısını kaybetti. İstanbul'u küle çeviren yangınlardan birisi de elim neticelere sebebiyet veren 1756 yangınıydı.
🔴 Ahşaptan yapılmış yalılar, meşe, ceviz, kavağın kahverengi tonu; şiirlere konu olan kadim şehir İstanbul'a en çok yakışan ziynetlerdir. Ormanın bol olduğu bu şehirde halk meskenlerini uzun süre ahşap ile inşa etti.
🔴 Zarafeti ve özgün estetiği ile bugün dahi güzelliğini sergileyen ahşap eserler ne yazık ki yangına dayanıklı değildi. Depremlerin sık sık sarstığı İstanbul'un peşini dolayısıyla yangınlar da rahat bırakmadı.
🔴 Sokakları geleneksel ve genellikle dar, binaları ahşap ve birbirine bitişik yapıdaki İstanbul'da küçük bir yangın bir büyük mahalleyi yutacak büyüklüğe ulaşmakta zorlanmıyordu.
🔴 Tarihler 6 Temmuz 1756'yı gösterdiğinde Haliç'te, Cibali'de başlayan bir yangın Marmara sahiline kadar uzandı ve İstanbul'un üçte birisini yok etti.
🔴 Unkapanı, Zeyrek, Vefa, Şehzadebaşı, Fatih, Saraçhane, Aksaray, Laleli, Cerrahpaşa, Atik Ali, Yenikapı ve Nişanca gibi semtler bu yangından etkilenen ilçelerin sadece bazılarıydı.
📌 Bir Bilgi
Kayıtlara 1756 yangını olarak geçen büyük felaket, 18. yüzyılda gerçekleşen ilk büyük yangındı.
🔴 Gerçekleştiği zamana kadar İstanbul'da meydana gelen yangınların en büyüğü olarak kabul edilen yangın "Edirne sudan; İstanbul ateşten batacak!" sözünü doğrular nitelikteydi. Çıktığı yer olan Cibali semti nedeniyle bu yangın "1169 Cibali Harîki" olarak da bilinir.
🔴 Dönemin vakanüvislerinden Fındıklılı Şemdanizade Süleyman Efendi bu yangını, İstanbul'un fethinden sonra II. Selim zamanında gerçekleşen yangının ardından en çok eser hasar oluşturan afet olarak kayda almıştı.
İstanbul'u kül eden Beyoğlu yangınında İngiliz elçinin tarihi yanılgısı
🔴 Süleyman Efendi 'Mür'i't-tevârîh' isimli eserinde ayrıca 1756'ya kadar olan yangınlardan daha dehşetli olan bu yangının, İstanbul'un daha önce 18. yüzyıldaki kadar mamur olmamasına bağlar.
"Lâkin mukaddem olan harîk vaktinde İstanbul böyle mamur değil; bu defa olan zarar evvelki hasârete gâlibdir. Harîk yerleri sahralar ve beller olup, bir iki adam yalınız geçemez oldu"
(Fındıklılı Şemdanizade Süleyman Efendi, 1978: 9-10)
🔴 1756 yılında gerçekleşen bu büyük yangın, İstanbul halkını derinden etkiledi. Yangın 18. yüzyılın ikinci yarısında meydana gelirken payitahtın nüfusu yaklaşık 500.000 idi.
🔴 Avrupa'da nüfus olarak Londra ve Paris'le birlikte en büyük üç şehirden birisi olan İstanbul'da halk, bu elim felaketten ciddi bir şekilde etkilendi.
