Kanuni’nin süt kardeşi Yahya Efendi ve Külliyesi
İstanbul'un Beşiktaş İlçesi, Yıldız Mahallesi'ndeki Yahya Efendi Çıkmazı'nda yer alan ve 1538'de kurulan Yahya Efendi Tekkesi; on altıncı yüzyılın ileri gelen alim ve mutasavvıflarından Kanuni Sultan Süleyman'ın sütkardeşi Yahya Efendi'nin adıyla anılır. Yahya Efendi, kendi imkanları ile satın aldığı geniş araziyi düzenler, mescit-tevhidhane, çeşme ve çeşitli evlerden oluşan bir külliye niteliğindeki ilk tekkeyi tesis eder, çevresini bağlar ve çiçek bahçeleri ile donatır. Peki, Kanuni'nin süt kardeşi Şeyh Yahya Efendi kimdir ve kurduğu külliyenin özellikleri nelerdir?
📌 Osmanlı coğrafyasında zamanla bir toplanma ve ibadet yeri olarak tekke kültürü gelişir. Gelişen tekke kültürünün son sınıfı tarikat mensubunun evi veya içinde yaşadığı konağı vakfetmesiyle meydana gelen tekkelerdir.
📌 Şeyh Yahya Efendi Tekkesi, geçirdiği değişimler göz önünde bulundurulduğunda ve sınıflandırma esas alındığında, "şeyhin yaşadığı evin tekkeye dönüştürüldüğü" gruba girer.
📌 1495 yılında Trabzon'da doğan Yahya Efendi, Beşiktaşî Yahyâ Efendi, müderris, Molla Şeyhzade olarak da tanınır.
📌 Babası Ömer Efendi'nin Trabzon'da kadılık yaptığı dönemde II. Bayezid'in oğlu Şehzade Selim Trabzon sancak beyi idi. Bu dönemde Ömer Efendi ile şehzade arasında bir dostluk vardı.
📌 Yahyâ Efendi'nin doğumundan birkaç gün sonra Şehzade Selim'in oğlu Süleyman'ın dünyaya gelmesi, iki aileyi birbirine daha da yakınlaştırır. Şehzade Süleyman'ın annesinin sütü yetmeyince Afîfe Hatun'un şehzadeyi de emzirdiği ve Yahyâ Efendi ile Kanûnî Sultan Süleyman'ın sütkardeşi oldukları bilinir.
Tarihi kaynakların izinde Kanuni Sultan Süleyman'ın saltanatı
📌 Yahyâ Efendi, Yavuz Sultan Selim'in tahta çıkışının ardından Şehzade Süleyman'ın yanında ailesiyle birlikte İstanbul'a gider. İstanbul'da tahsilini Zenbilli Ali Efendi'nin yanında tamamlar.
📌 Şeyh Yahya Efendi ,1555 yılına kadar müderrislik yapar. 1555'ten sonra şu an külliyenin bulunduğu araziyi kendi imkanları ile satın alır, vefatına kadar burada kurmuş olduğu tekke ile ilgilenir.
📌 Şeyh Yahya Efendi'nin şiire ilgisi küçük yaşlarda, Sultan Süleyman ile birlikte büyüdüğü zamanlarda başlar.
📌 Sultan Süleyman "Muhibbȋ" mahlası ile Yahyâ Efendi ise "Müderris" mahlası ile şiirler kaleme alırlar.
📌 Yahyâ Efendi'nin sûfî bir şâir olması hasebiyle Dîvânı'nda yer alan beyitlerinin çoğu tasavvufi içeriktir. Hakîkati aktarabilmenin en kuvvetli iksiri kelâm olduğu için diğer sûfî şâirler gibi Yahyâ Efendi de şiiri önemli bir araç olarak görür.
📌 Yahyâ Efendi Dîvânı'ndaki şiirlerin intizamı; onun kelimeler üzerindeki hâkimiyetinden, beyitler arasında sağladığı anlam düzeninden ve söz sanatlarını yoğun bir şekilde kullanma becerisinden anlaşılır.
📌 Sûfî şâirlere manevî açıdan emanet olan şiirler "kalpten kalbe yol vardır" hakîkati ile insanlığa aktarılır. Onların mânâ yüklü sözleriyle amaçları kendilerinden sonrakileri yetiştirmek ve bu geleneğin devamlılığını sağlamaktır.
Edebiyatımızın kendine has bahçesi 'divan şiiri'ndeki 17 mefhum
