Mete Han kimdir, orduda onlu sistemi nasıl oluşturmuştur?
Mete Han; at üzerinde isabetli ok atma ve üstün kılıç kullanma maharetleri ile tanınan ordusunu, tarihte ilk kez görülen bir yönetim şeması ile düzenledi. Az sayıda askeri olmasına rağmen kalabalık Çin ordusuna karşı kurduğu "Ben bu kadar Çinliyi nereye gömeceğim!" cümlesi onu tarihi değiştiren komutanlardan biri yaptı. Oluşturduğu onlu sistemle dünyanın ilk düzenli ordusunu kurdu, ıslıklı okla harp meydanlarında büyük bir başarı yakaladı. Peki, modern orduların temelini atan Mete Han, tarihte ilk kez görülen bu ordu şemasını nasıl çıkardı?
Büyük Hun İmparatoru Mete Han, savaşlarda kullandığı ıslıklı ok ile Çin'e karşı büyük üstünlük sağlamıştır. Öldürme amaçlı olmayan bu ok fırlatıldığında, deliklerden geçen hava tiz bir ses çıkarır. Bu ses ile düşmanın cesaretini kırmak amaçlanır. Oka, ordu içerisinde sadece rütbeli askerlerin kullanması dolayısı ile çavuş oku da denilmiştir.
Öldürme amaçlı olmayan çavuş oku çıkardığı sesle askerlere nereye yüklenileceğini göstermek ve düşmanın moralini bozmak amacıyla kullanılır. Okun temreni üzerinde delikler açılor ve ok fırlatıldığında delikten hızla geçen hava tiz bir ses çıkarır. Bu nedenle çavuş okuna ıslık çalan ok, ıslıklı ok veya vızlayan ok da denir.
Çin tarih kaynaklarında aktarıldığı üzere çavuş okunun mucidi bizzat Mete Han'dır. MÖ 209'da kendi ordusunu eğitmeye başlayan Mete Han, ıslıklı bir ok yapıp bu oku nereye atarsa, askerlerinin de kendisini takip etmesini istemiştir. Baideng'de Çinlileri kıstıran Hun ordusunda bu oklardan yüzlercesinin bulunduğu düşünülmektedir.
Osmanlı ordusunda çavuş oku daha çok talimat verme amacıyla kullanılmıştır. Ok ancak kıdemli komutanlara (çavuşlara) tahsis edilmiş, onlar da okun sesini kullanarak askerleri yönlendirmiştir.
Mete'nin kurgusal olarak yapılmış sembolik büstü
Çinli tarihçilerin Mete Han'ın gençlik hayatı hakkında toplayabildikleri en önemli bilgi, bir komplo olayının hikayesinden oluşmaktadır. Hun Hükümdarı Teoman, kendine varis olarak Mete Han'ı değil küçük hanımından olan oğlunu bırakmak istiyordu. Bunun için Mete Han'ı komşuları olan Yüe-çilere rehin olarak verdi ve öldürmeyi planladı. Mete Han rehin bulunduğu yerden kaçarak babasının planını bozdu. Askerlerlerine güvenen Mete Han, bir gün çıktıkları bir av sırasında babasını hedef aldı ve bütün askerlerin de aynı anda ok fırlatması ile Hun hükümdarı öldürülmüş oldu.
Mete Han'ın saltanatı boyunca birçok halk Hun idaresi altına girdi. Onun hem askeri hem de idari yapılanması sonradan birçok merkezi Asya halklarında ve devletlerinde uygulandı. M.Ö 174 yılında öldüğünde, arkasında büyük bir imparatorluk bıraktı. İmparatorluğunun sınırları doğudan batıya, Japon Denizi'nden İdil Nehri'ne ve kuzeyden güneye, Sibirya'dan Tibet ve Keşmir'e uzanıyordu.
Mete Han döneminde Çin Seddi defalarca aşıldı hatta tüm Çin'i ele geçirmek mümkün olmasına rağmen, Türk milletinin asimile olmamaları için sadece vergiye bağlamakla yetinildi. Mete Han, tahtta kaldığı süre içinde Hun hakimiyeti altında Orta Asya birliğini kurdu. Altay dağlarından Aral gölüne kadar bütün ülkeleri ele geçiren Mete Han, 26 tane büyüklü küçüklü devleti ortadan kaldırarak, Hun siyasi birliğini sağladı. Mete Han'ın onlu sistemi bugün onlarca ülkede kullanılıyor. Onun Hun tahtına hakan olduğu M.Ö 209 yılı, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin de kuruluş tarihi kabul edilir.
