Müslüman alimlerin insanlığa ‘cerrahi mirası’
Modern cerrahi, kendini hayat kurtarmaya adayan insanların yüzyıllara yayılan yeniliklerine borçlu olduğumuz en ileri uygulamaları içeriyor. Bundan bin yıl önce, hayat kurtarma aşkıyla yanıp tutuşan Müslüman alimler, üç çeşit ameliyatı başarıyla yapabiliyordu: Damar cerrahisi, genel cerrahi ve ortopedik cerrahi… Müslüman alimlerin o günlerden bugünlere bıraktıkları tıbbi mirası, o dönemde kullanılan ameliyat tekniklerini sizler için derledik.
Dönemin en ünlü Müslüman cerrahlarından birisi, İslam medeniyetinin zirveye ulaştığı Kurtuba'da yaşadı.
Batıda "Abulcasis" adıyla tanınan Ebü'l Kasım Zehravî, karşılaştığı tüm hastaları tedavi etmiş ve onlarla ilgilenmişti.
İşini o kadar iyi yapmıştı ki yaşadığı dönemin önde gelen cerrahlarından biri olarak ün yapmış ve Endülüs Hükümdarı Mansur'un saray hekimliği görevine getirilmişti.
Yeni uygulamalarla birlikte 200'ü aşkın cerrahi alet geliştirerek cerrahide büyük bir gelişmeye imza atmış, dönemin dişçilik, eczacılık ve cerrahi uygulamalarına ilişkin ayrıntılı bilgiler vermişti.
Et Tasrif adlı ünlü eseriyle, cerrahi operasyonlarında yapılması ve yapılmaması gerekenlerin altını çizmek suretiyle pratik hekimliğin kurallarını da belirlemiştir.
Tarihteki ilkler listesi oldukça kabarık olan Zehrâvî'nin mesleki özgeçmişini okuyup da etkilenmemek elde değil.
İlk defa kullandığı yeni uygulamalar arasında vücut ameliyatlarında hayvan bağırsağını dikiş ipliği olarak kullanılması da yer alır; bu uygulama günümüzde en basitinden en karmaşığına kadar tüm ameliyatlarda halen kullanılır.
Kedi bağırsağı, insan vücudu tarafından kabul edilip özümsenebilen tek tabii maddedir.
Ameliyatta kedi bağırsağını ilk Zehrâvî kullanmış olmakla beraber, dikişler için hayvan (koyun) bağırsağını ilk kullanan ise Râzî'ydi.
Zehrâvî'nin de müzik aleti tellerinde kullanılan kıvrımlı lifleri cerrahi amaçla kullandığı bilinir.
Her vakaya dâhice yaklaşan Zehrâvî, tıbbi prosedürlerde eksik dişlerde kemik muadili kullanma, altın ya da gümüş teller kullanarak sallanan dişleri sağlam dişlere bağlama, kanamayı kontrol altına almak için pamuğu ilk kez kullanma, trakeotomi ameliyatı yapma, düzenli olarak alçı kol ya da bacak askısı kullanma ve idrar yolu taşları için idrar deliğinden uygulanan ince bir matkap kullanma gibi birçok yeni uygulamaya imza attı.
Üriner mesane taşının kendi icadı olan bir alet kullanılarak kırılması ve çıkarılması konusunda ayrıntılı bilgi de vermişti.
Burundaki poliplerin çıkarılması gibi basit cerrahi prosedürlerden ölü fetüsün yine kendi icadı olan özel bir forseps kullanılarak anne karnından çıkarılması gibi karışık prosedürlere kadar birçok konuya değinmişti.
Ele aldığı diğer konular arasında derinin dağlanması ya da yakılması suretiyle yaraların tedavisi, kanamaların durdurulması ve yerinden çıkan omzun yerine oturtulması sayılabilir.
