Öfkenin beslediği zulüm!
Dünya üzerinde en çok konuşulan hükümdar olan Cengiz Han, tarihe adını acı ve yıkımla sonuçlanan savaşlarla yazdırdı. Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu olan Cengiz Han, sınırlarını doğudan batıya, kuzeyden güneye dek genişletti. Müslüman ve Türk coğrafyasının üzerinde gezinen bir kara bulut olarak, tarihe derin acılar bıraktı.
Cengiz adının kökeni
🔸 Moğol yazı dilinin kökeni, Doğu Moğol diline aittir. Cengiz adı da bu dilden gelir. Cengiz isminin, "deniz" anlamına geldiği ve Moğolca'da bulunan, "tengiss" kelimesinden evrildiği görüşü yaygındır.
Moğolca
Moğolistan ve civarındaki bazı özerk bölgelerde resmi bir Asya dilidir. Ural- Altay Dil Ailesi'ndendir.
Ural- Altay Dil Ailesi
Dilbilimsel genetikten dolayı aynı grup içinde sınıflandırılan ve bu dilleri tek çatı altında toplamak için kullanılan terime "Ural- Altay Dil Ailesi" denir. Bu grubun içinde, Altay kolundan olan Türkçe, Moğolca, Mançuca ve Tunguzca yer alır. Macarca, Fince ve Estonca ise bu ailenin Ural kolundandır.
Cengiz Han'ın hayatı
🔸 Temüçin adıyla bilinen Cengiz Han, 1155 yılında Moğolistan ve Rusya sınırında yer alan, Doğu Sibirya'daki Onon Nehri civarında bulunan, Deli- Ün Boldok'ta dünyaya gelir. Elinde kan pıhtısıyla doğduğu rivayet edilen Çingiz için, ilerde birçok mazlumun ahını alacağı rivayeti yaygınlaşır.
Onon Nehri
Bu nehir iki devlet arasında yer alır ve bir sınır mahiyetindedir. 818 km uzunluğunda olan nehir, doğudaki Kentii Dağları'na doğru akar ve Ingoda Nehri ile birleşerek Şilka Nehrini oluşturur.
🔸 Kiyat aşiretinin şefi Yesügey Bahadır'ın oğlu olarak doğar. Annesi Houlen Ece'dir. Babası ona "Temüçin" adını koyar. Fakat babası, Temüçin henüz 13 yaşındayken bu hayattan göçer. Şefin ailesi ise Onon Nehri kıyısında hayatlarını idame ettirmeye çalışırlar.
🔸 27 yıl süren bu dönemde balıkçılık ve avcılık yaparak geçinirler. Bir yandan diğer kabilelerle de mücadele halinde olan Temuçin, zaman içinde güçlenir ve onu destekleyen insanlardan bir ordu kurar.
Ece:
Eski Türkçe kelime olan " Ece sözcüğü" bir isim olmanın dışında, Kraliçe, güzel kadın anlamlarına da gelir.
Temuçin:
Temuçin sözcüğü, bir mesleği ifade etmek için kullanırken aynı zamanda tarihi dönemlerde bir isim olarak da kullanılmıştır.
🔸İyice güçlenmeye başlayan Cengiz, içinde biriken öfke ve kin duygularıyla düşmanlarına türlü türlü eziyetler uygular ve onları mağlup eder. Temuçin 1206 yılında Nayman Tayang Han, Ong Han ve Kutuku - Beki, bozkırın önde gelen liderlerini mağlup eder ve tüm Moğolları tek çatı altında toplar.
Ong Han kimdir?
Moğollarca Ong Han olarak anılan kişi Tuğrul Han'dır.
🔸 Cengiz Han, Onon Nehri kıyısında yaptığı kurultayda dokuz parçalı ak tuğ diktirir ve kurultayda "Cengiz" unvanını alır. Bu unvan ile beraber "Kağan" ilan edilen Çingiz, Moğol İmparatorluğu'nu kurar. Bozkırında hükümdar olurken, bulunduğu coğrafyayı da çok iyi günler beklemez.
Cengiz ne demek?
Cihan hükümdarı, göklerim oğlu, güçlü mükemmel savaşçı anlamlarına gelir.
Kağan ne demek?
Eski Türkçe bir kelime olan Kağan, Orhun Yazıtları'nda da geçer. Hakan, Han anlamlarına gelir.
Moğol İmparatorluğu
1206-1294 yılları arasında Cengiz Han tarafından kurulan, Orta Asya sahasında hüküm süren Moğol kökenli bir imparatorluktur.
🔸 Temuçin, topraklarına yakın olan toplulukları, kavimleri ve devletleri bir şekilde kendine tâbi kılar, bu fermanına uymayanların topraklarını işgal eder, yakar, yıkar ve ah alır.
🔸 Tarihte önemli bir yere sahip olan Hıtaylar başta olmak üzere; İdikut Devleti'ne, Kırgızlara, Harezmşahlara, Tangutlara seferler düzenler ve kendine bağlar. Bilhassa Harezmşahlara karşı yaptıkları tarihe kara leke olarak kayıtlara geçer.
Harezmşahlar kimdir?
Harezmşahlar veya Harzemşahlar olarak bilinen bu devlet, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harzemşah tarafından Türk- İran kültür yapısıyla kurulan bir devlettir.
🔸 Kazakistan'ın en güzide şehri Otrar, Moğollar tarafından yağmalanır ve bu olay, Türkistan coğrafyasını derinden sarsar. Yaşadığı dönemde ordusuyla adından olumsuz manada söz ettiren Temuçin, Moğol İmparatorluğu'nun ilk hükümdarı olur.
Tangutlar kimdir?
Tangutlar, 10. yüzyıldan önce Kuzeybatı Çin'e göç eden ve Tibet-Birman dillerini konuşan bir halktı. Tarihlerinde kurdukları tek devlet, Batı Xia Hanedanı olarak da adlandırılan Tangut İmparatorluğu idi, ardından 1227'de Moğollar tarafından tamamen imha edildiler.
Otrar şehri:
Kazakistan'ın güneyinde bir kent. Siriderya kıyısındaki Otrar'ın adı genelde Moğol felaketiyle anılır. Burası, İslam dünyasının en büyük düşünürlerinden Farabi'nin doğduğu kenttir. Farab aslında bölgenin adıdıt ve Otrar bu bölgenin merkezidir.
🔸 Bir sefer düzenlediği esnada rahatsızlanan Çingiz, Ağustos 1227 yılında Moğolistan'da ölür. Mezarı Moğolistan'ın kuzeydoğusuna götürülür ve Burkhan Haldun Dağı civarına gömülür.
Burkhan Haldun Dağı
Moğolistan'ın Heltiy eyaletinde yer alan ve Moğollar için kutsal sayılan bir dağdır.
