Arama
Osmanlı mezar taşlarındaki sembollerin sırları
"Her canlı ölümü tadacak" ayetinde buyrulduğu üzere ölüm, her canlı için yegane hakikattir. Medeniyetimiz asırlar boyunca ölümü ötelememiş, şehir merkezlerine kurdukları mezarlıklarla insan hakikatini her daim hatırlatma eğiliminde olmuşlardır. Nitekim Yahya Kemal'in de ifade ettiği gibi "Biz ölülerimizle yaşarız". Her gün birçoğumuzun önünden geçtiği mezarlıkların aslında farklı farklı hikayeleri, sırları ve sembolleri var. Her biri farklı zamanın şahidi olan mezar taşlarındaki bezemelerin ve simgelerin ne anlama geldiğini biliyor musunuz? Gelin, "manevi istirahat bahçeleri" mezar taşlarındaki sırlara doğru bir yolculuğa çıkalım…
🔶 Medeniyetimizin açık hava müzesi niteliğindeki mezar taşları, asırlar boyunca önemli bir kültür taşıyıcısı olmuştur. İnce işçiliğin ve zarafetin surete bürünmüş hali olan bu mezar taşlarının mahiyetini usta kalemler de ifade etmiştir.
🔶 Yahya Kemal, "Hiç bir şiir bir mezar taşı kadar milli olamaz. Çünkü onda el emeği, göz nuru, sanat vardır ve onlar bize bizi anlatır." der.
🔶 Edebiyatçı ve araştırmacı Nihad Sami Banarlı da mezar taşlarının kültürümüzdeki yeri ve önemini şu şekilde ifade eder:
"Eğer bir medeniyetin ihtişamını hâlâ görmek istiyorsanız, Eyüp Sultan mezarlıklarına ve mezar taşlarına bir göz atınız."
🔶Yine edebiyatçı Süheyl Ünver'in "Mezar taşlarını sevmek medeniyeti sevmektir" sözü, medeniyet ve zarafet timsali mezar taşları arasındaki kopmaz bağı ifade eder.
(X) Halil İnalcık'ın kaleminden Osmanlı hakkında bilinmesi gerekenler
🔶 Osmanlı'daki zamanın şahidi mezar taşları, estetik zevkin ne denli yüksek bir merhaleye taşınmış olduğunun kanıtıdır. Dünyada pek az toplumun mezar taşlarında yaşamla özdeşleşen çiçek, gül, lale, sümbül ve hurma dalı gibi motiflerin varlığını görürüz.
🔶 Modern dünyada eskiyle aramızda büyük bir bağ kuran mezar taşları, aynı zamanda o dönemin kültürel, sosyal ve siyasi hayatına dair günümüze pek çok bilgi sunar.
🔶 Osmanlı'nın Anadolu'ya hakim olmasından sonra serpuşlu, gövdesi kitâbeli, alt kısmı ince tarzdaki mezar taşları yaygınlaşmıştır.
🔶 Mezarın baş ve ayak ucuna "şâhide" veya "mezar taşı" (halk arasında "hece taşı") denilen taşların dikilmesi İslâm'ın ilk dönemlerinden beri devam eden bir gelenektir.
(X) 🔎Şahide: Mezarların baş ve ayak ucuna dikine konan, üzerinde yazı veya çiçek resmi bulunan taş.
🔶 Mezar taşları, Osmanlı'nın geçirdiği farklı evreleri yansıtan en önemli belgelerdir. Kuruluş, gelişme, büyüme ve Lale devri mezarlıkları birbirinden farklıdır.
🔶 Mezar taşlarının kültürel varlıklarımız arasında önemli bir yeri vardır. Mezar taşı kitâbelerinde üç önemli sanat özelliği göze çarpar: İnce taş işçiliği, yazı sanatı ve mezar taşlarında bulunan dinî ve edebî ifadeler.
🔶 Osmanlı'da batılı anlamda bir heykelcilik anlayışı olmadığı için Batı'da kullanılan insan ve hayvan figürlü sembollerin aksine medeniyetimizdeki mimari unsurlarda çok daha farklı bezemeler kullanılmıştır.
🔶 Mezar taşı kitabelerinde taş işçiliğinin zengin örneklerine rastlanmaktadır.
🔶 Taşların üzerine kişinin ölümü, şiirler ve darbı meseller yazılmaktadır.
🔶 Taşın üst kısmına besmele veya "hû, hüve'l-bâkī, hüve'l-hayyü'l-bâkī, hüve'l-hallâku'l-bâkī" yazılır.
🔶 Ölünün kimliğinin yazdılığı bölümde isimle birlikte kişinin görevi, mesleği ve lakabı verilir.
🔶 Her mezar taşında ölenin ruhuna Fatiha okunması temenni edilir.
🔶 Mezar taşlarında kimi zaman kişinin ölüm tarihi doğrudan verilmiş kimi zaman da tek başına tarih düşürülmüştür. Ebced hesabıyla verilen bu metinler, edebi sanatlar bakımından da büyük değerler taşır.
🔶 Osmanlı mezar taşlarının en çarpıcı unsuru başlıklarıdır. Başlıklar 16. yüzyıldan sonra mezarlıklarda yaygın hale gelmeye başlamıştır.
🔶Hayatta iken ilmiye ve devlet kadrolarında görev sahibi olanların, tasavvuf hayatında mühim bir yer işgal edenlerin, beşerî hayatta söz sahibi konumda olanların, basit sarıklar ya da keçe başlıklar takanları sıradan halktan ayıran en önemli husus, giyim kuşamından çok taktığı başlıktır.
🔶 Bu başlıklar kişinin sosyal statüsünü ve kariyerini topluma ilân eden bir simge halini taşımaktadır.
(X) Osmanlı armasındaki semboller neyi simgeliyor?