Osmanlı'da Ramazan ayının huzur belgesi: Tenbihnameler
Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'nda, on bir ayın sultanı Ramazan ayı her zaman önemli bir yere sahipti. Bu ay yaklaşınca, devletin en başından halka kadar herkes hazırlık yapardı. Ramazan'da padişah bizzat yazdığı emirlerle yapılması gerekenler konusunda sadrazama emir verirdi. Ramazan tenbihnamesi olarak adlandırılan bu emirler, halkın ibadetlerine daha sıkı sarılması, dini emirleri daha rahat bir şekilde yerine getirebilmesi ve ibadetlerini huzur içerisinde yapabilmesi için uymaları gereken kurallardan oluşurdu. Osmanlı'da Ramazan ayının huzur belgesi olan tenbihnameler hakkında bilmeniz gerekenleri sizler için derledik.
🔹 Tenbihname, Arapça 'uyandırma, uyarma ve uyarı' anlamlarına gelen "tenbih" kelimesi ve Farsça 'mektup, kitap, mecmua' anlamlarına gelen "name" kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur. Devletin özel ve önemli günlerde aldığı birtakım önlem ve tedbirleri, ikazları içeren genelgelerdir. Ramazan tenbihnameleri, Osmanlı'da Şaban ayının ortalarında devlet tarafından yayınlanan Ramazan ayında alınan tedbirleri anlatan belgedir.
🔹 Osmanlı'da Ramazan'ın ne zaman başlayıp, biteceği şimdiki gibi günler önceden belli olmazdı. Hicri takvime göre ayların başlangıcı yeni ayın görülmesiyle başladığından, Ramazan veya bayramlar da "Rü'yet-i Hilal'le", yani hilalin görülmesiyle başlardı. Şaban ayının sonunda havanın kapalı olması yüzünden hilal görülemezse, durum karışırdı. Böyle bir durumda devletin ilan ettiği günde Ramazan başlardı. Ramazan ayının başlaması ile birlikte tüm cami ve mescitler, özellikle de minareler aydınlatılırdı.
🔹 Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'nda, on bir ayın sultanı Ramazan ayı her zaman önemli bir yere sahipti. Şehir ve köylerde bu ay yaklaşınca herkes Ramazan hazırlığı yapardı. Mutfakların eksiği tamamlanır; evler, camiler ve sokaklar temizlenirdi. Bu hazırlıkların en başında ise devletin yaptığı hazırlıklar gelirdi.
Bütün devlet daireleri kendilerine düşen işleri yerine getirmek için koştururlardı. İmparatorluğun başkentinde Ramazan ayında herhangi bir sorun yaşanmaması için her şeye dikkat edilirdi. Ramazan geldiğinde en başta padişah bizzat yazdığı emirlerle yapılması gerekenler konusunda sadrazama emir verirdi. Bu hazırlıklar Ramazan'dan önceki Şaban ayında yapılırdı.
🔹 Şaban ayının sonlarında Ramazan tenbihnamesi olarak adlandırılan halka yönelik bir dizi emir yayınlanırdı. Halkın ibadetlerine daha sıkı sarılması, dini emirleri daha rahat bir şekilde yerine getirebilmesi ve ibadetlerini huzur içerisinde yapabilmesi için uymaları gereken kurallar ile sosyal düzeni bozacak hareket ve tavırlardan kaçınılması gerektiğinin yöneticiler tarafından yazılı olarak halka duyurulurdu.
🔹 İkinci Mahmud döneminden itibaren Ramazan tenbihnameleri, Osmanlı Devleti'nin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi'de ilân edilir ve ayrıca broşür olarak bastırılıp, halka dağıtıldı. İmam ve vaizler camilerde, bekçiler ve tellallar mahallelerde, işletmeciler tarafından da hanlarda duyuru yapılırdı.
🔹 Ramazan'ın yanı sıra şehir hayatını da ilgilendiren düzenlemeleri içeren tenbihnamelere uymayanlara ağır cezalar verilirdi. Osmanlı sokaklarındaki güvenlik güçleri, bu kurallara uyulup uyulmadığını kontrol ederdi.
