Osmanlı'da şeyhülislamlara hac hakkında sorulan ilginç sorular
Osmanlı döneminde halk, her türlü konuyu şeyhülislama veya müftülere sorardı. Şeyhülislamlar bir sanat sahibi olmanın önemi, defalarca hacca gitmektense, fakir ve yetimlere yardım edilmesi gibi birçok konuda fetva vermişlerdi. Peki, şeyhülislamdan nasıl bilgi istenirdi? Osmanlı döneminde şeyhülislamlara hac hakkında sorulan sorular nelerdi?
Fetva bir meselenin dini-hukuki durumuna açıklık getirirdi. Dini bir konudaki görüş olan fetva, hüküm yerine geçmez.
Bir konuda hükmü kadı, yani hâkim verirdi. Fetva yetkili bir müftüden alınabileceği gibi Osmanlı İmparatorluğu'nda en büyük dini yetkili olan şeyhülislamdan da alınabilirdi.
Osmanlı Devleti'nde ilmiye teşkilâtının başındaki âlimin unvanı "şeyhülislam"dı. Şeyhülislamlar başlarına ulemaya mahsus beyaz örfî kavuk koyarlardı; seyyid olanların kavuğu ise yeşil tülbent ile sarılırdı. Arkalarına merasim kıyafeti olarak "ferve-i beyza" denilen bir cübbe giyerlerdi. Göreve yeni getirilen şeyhülislamlar saraya çağrılır, tayinle ilgili tebligat yapılır ve törenle ferve-i beyzâ giydirilir, ardından kendi konağında tebrikleri kabul ederdi.
Şeyhülislamların en temel görevi kendilerine sorulan dinî, siyasî ve idarî konularda fıkha ve özellikle Hanefî fıkhına göre fetva vermekti.
Osmanlı döneminde halk, her türlü konuyu şeyhülislama veya müftülere sorardı. Şeyhülislamlar bir sanat sahibi olmanın önemi, defalarca hacca gitmektense, fakir ve yetimlere yardım edilmesi gibi birçok konuda fetva vermişlerdi. Fetva almak için soru soran kişi durumu "mesele" adı altında müstear isimle yazılı olarak fetva makamına arz ederdi. Fetvalarda erkekler için Zeyd, Amr, kadınlar için ise Hind, Zeynep gibi temsili isimler kullanılırdı.
Fetvalarda genellikle soru kısmı teferruatlı olur, cevap ise "olur, olmaz, caizdir, değildir" gibi birkaç kelimeden oluşurdu. Fetvanın sonunda, müftünün adı bulunurdu.
Günümüzde "Alo Fetva" hatlarına veya gazetelerde dini konuları kaleme alan yazarlara birçok dini sorular soruluyor. Bu tür sorular, Osmanlı döneminde de başta şeyhülislam olmak üzere, önde gelen ulemaya sorulurdu. Merak edilen en önemli dini konularda biri de hacdı.
Kanuni Sultan Süleyman ve oğlu II. Selim dönemlerinde 29 yıl şeyhülislamlık yapan Ebussuud Efendi ile 1674-1688 yılları arasında 12 yıl ve 1692'de 40 gün olmak üzere iki defa şeyhülislamlık yapan Çatalcalı Ali Efendi'nin hac ile ilgili soruları bunun örneklerini oluştur. Özellikle Ebussuud Efendi'nin "hacca ikinci kez gitmektense fakir ve yetimlere yardım edilmesi" gerektiği yönündeki fetvası günümüzde defalarca hacca gidip fakir fukarayı düşünmeden, iyi Müslüman olarak geçinenlere bir ders niteliğindedir. İşte sizler için Çatalcalı Ali Efendi'ye sorulan sorular ve cevaplarını sizler için derledik.
