Arama
Osmanlı’nın gönül yolculuğu; Mekke ve Medine’ye gönderilen hediyeler
Surre alayları; Kabe'nin bakımı, tamiri, inşası ve Müslümanların hac görevini yerine getirmeleri için yola çıkan Mekke ve Medine'ye gönderilen hediye ve sadakaları taşıyan hac kervanıdır. İstanbul'dan dualarla yola çıkan alay, oradan Haremeyn'e giderek ahaliye, zahitlere, Mekke emirlerine, Hicaz bölgesinde yaşayan ihtiyaç sahiplerine emanetlerini ulaştırırdı. Peki, bu alayda yer alan hediyeler nelerdi?
Surreler daha yola çıkarılmadan gideceği yer ve şahısların bütün ayrıntılarıyla kayıtlı olduğu defterlere surre defterleri denir. Surre-i Hümayunla gönderilen paralar Haremeyn masraflarına harcanırdı. Kaybolan veya henüz bulunamayan defterler hariç XVI. yüzyılın sonlarından XX. yüzyılın ilk on yılına kadar 5000 civarında surre defteri mevcuttur.
Osmanlı Arşivi'ndeki en eski tarihli defter olan 1009 tarihli surre defterinde yer alan hediyeler:
Halebiye vakfından; Medine-i Münevvere ahalisine gönderilen surre:
Medine-i Münevvere kadısı, Harem-i Nebevî şeyhi efendi, Harem-i Nebevî katibi efendi, Medine-i Münevvere hatibi, Medine-i Münevvere Hanefî imamları, Harem-i Şerif eazzesi, Medine-i Münevvere defter katibi, Hanefî ve Şâfiî mükebbirîni, Hazinedar kesesi hadimi, Harem-i Şerif sarrafı, Medine kadısının rıbatının mesâlihine yekun 13.808 para
Ehl-i Medine-i Münevvere cemaati (bu başlıkta ileri gelenlerin aileleri ve çocukları var), toplam 42.661,5 para
Seyyidü's-sâdât haremi huddamı ağaları, toplam 4651 para
Medine-i Münevvere mücavirini cemaati, toplam 18.446 para.
Fukaha ve gayrilerin kadınları cemaati, 27.654 para
İbn Hatib Vakfından; 4 aileye 400 para
İbn Reyhan Vakfından talim-i Kur'an için 369 para
Yine Halebiye'den talim-i Kur'an için gönderilen, 376 sikke-i hasene
Sene sonunda aynı cemaate gönderilen, 327 sikke-i hasene
Cem'an yekun: Sikke-i hasene 703
Toplam para 107.999,5
Surrelerin kaynakları arasında en önemlisi Haremeyn vakıfları idi. Osmanlı topraklarında mevcut hânedan mensuplarına ve devlet erkânına ait büyük vakıfların birçoğunun gelirlerinin bir kısmı Haremeyn'e tahsis edilmişti. Bunların dışında devlet hazinesinden, Hazîne-i Hâssa'dan ve ferdî bağışlardan önemli miktarda maddî destek gelirdi.
İslam'ın mübarek mekanlarından Mescid-i Aksâ'nın bulunduğu Kudüs şehrine de surre gönderilirdi. Örneğin, Sultan III. Murad zamanında Medine'ye 196, Mekke'ye 87 ve Kudüs'e 11 keseden oluşan nakit para yollandı
Surre alayının güvenliği güzergâh üzerinde bulunan sancak beyi, beylerbeyi veya valilerce sağlanırdı. 1863 yılı surre alayının Payas civarında eşkıya saldırısına uğrayıp surrenin gasbedilmesi ve bir sonraki hac mevsimine kadar bölgede güvenliğin sağlanamaması yüzünden 1864'ten itibaren denizyolu tercih edildi.
İstanbul ve Mısır'dan yollanan surrelerin ayrılmaz unsurlarından biri de mahmillerdi. İstanbul'dan gönderilene mahmil-i hümâyun, Kahire'den gönderilene mahmil-i Mısrî denirdi. Dörtgen bir ahşap çerçeve üzerinde dört yüzlü bir piramit şeklinde olan mahmil, üzeri altın ve gümüşle bezenmiş yazılar, ipek püsküller, çeşitli nakışlar ve kıymetli taşlarla süslenmiş bir atlasla kaplanırdı.
Mısır surre ve mahmili tamamı karayoluyla veya Süveyş üzerinden Cidde'ye ve bazan da İskenderiye'den Hayfa'ya denizyoluyla, oradan demiryoluyla Medine'ye olmak üzere farklı güzergâhlardan gönderilirdi.
Mısır ve Şam'dan gelen surre ve mahmiller Medine ve Mekke'de törenlerle karşılanır ve Arafat'ta birleşirdi.1952'ye kadar hacıların gidiş ve dönüş merasimlerinde Kahire sokaklarında görülen mahmil Temmuz 1952 Hür Subaylar ihtilâliyle son buldu.