Osmanlı'nın ilk baskı eserleri
Müteferrika matbaası bastığı eserler ile matbuat dünyamıza yeni bir soluk getirdi. Evvelden katipler tarafından kopyalanan eserler, matbaa yoluyla hızlı bir şekilde okurların istifadesine sunuldu. Bu matbaada basılan on yedi eser Osmanlıların ilk baskı eserleri olarak kabul edilir. Müteferrika'nın çabaları ile başlayan matbaa maceramız, ilmi serüvenimizi destekleyerek yazmalardaki hataların önüne geçti.
📌 Avusturya'dan Osmanlı'ya sığınan bir mühtedi olan İbrahim Mütefferika devrin Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'ya "Matbaanın Gerekliliği" isminde bir risale sunarak bu matbaada İslami ilimlerden ziyade müsbet yani sosyal bilimler alanında yayın yapacağını ifade eder. Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, Şeyhülislam Yenişehirli Abdullah Efendi ve Sultan III. Ahmed'ten izin alan İbrahim Müteferrika, Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi ile birlikte 1727'de ilk matbaayı açar.
📌 Eser İsmâil Cevherî'nin meşhur Arapça sözlüğü "es Sıhah"in tercümesidir. Mütercimi Vânî Mehmed Efendi'nin adıyla şöhret bulan lugat, Müteferrika matbaasının bastığı ilk eser, bu yönü ile de Osmanlıların ilk baskı eseridir. Sözlükte son kök harfine göre kelimelerin dizilişi sözlük camiasında büyük bir yeniliğe yol açar. Zamanla "es Sıhah" Arapların en büyük sözlüklerinden biri konumuna gelir.
İsmâil Cevherî kimdir?
Arapça'nın en meşhur sözlüklerinden biri olan "es Sıhah"ın müellifi olan Cevherî sözlüğü için Arap diyarlarını gezerek büyük ve geniş bir araştırma yapar. Bu araştırmanın nihayetinde ortaya "es Sıhah" isimli, çağlar aşan bir sözlük koyar.
Vânî Mehmed Efendi kimdir?
17. yüzyılda yaşayan vaiz ve müfessir Mehmed Efendi, Arapça öğretimini kolaylaştırmak amacıyla Cevherî'nin meşhur sözlüğü "es Sıhah"i çevirir.
Vankulu Lugati'nin ikinci cildi
◼ Eser'in ilk nüshası Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi'nde bulunur.
📌 Osmanlılar denizcilik yönünden kuvvetli bir devlet kurdular. Çaka Beyliği ile başlayan Türklerin denizcilik faaliyetleri Osmanlılar ile zirveye ulaşır. Bilhassa Barbaros Hayreddin Paşa'nın gösterdiği olağanüstü çabalar ile zamanla Akdeniz bir Türk gölü haline gelir. Osmanlı entelektüel geleneğinin simge isimlerinden olan Kâtib Çelebi'nin kaleme aldığı "Tuhfetü'l-kibâr fi esfâri'l-bihâr" isimli eser, Osmanlı denizciliğinin coğrafya kısmının temelini teşkil eder.
Kâtib Çelebi kimdir?
1609 - 1657 yılları rasında yaşayan Kâtib Çelebi, kitaplara düşkün, alim bir şahsiyettir. Kaleme aldığı eserleri ile Osmanlı zirve döneminin ilme yansıyan ismi olarak kabul edilen Kâtib Çelebi, ülkemizde olduğu kadar Batı ülkelerinde de takdir edilen sembol bir isimdir.
"Tuhfetü'l-kibâr fi esfâri'l-bihâr"ın içerisinden bir çizim
◼ Eserde, denizcilik tarihimiz ana hatlarıyla ele alınarak ortaya müstakil bir Türk denizcilik bibliyografyası çıkarılır. Bilhassa o güne dek yapılan deniz seferleri "Tuhfetü'l-kibâr fi esfâri'l-bihâr" ile kayıt altına alınır.
