Osmanlı’nın ilk uzay romanı
Bilim kurgunun bizlere sunduğu fantastik yaşam, günümüz dünyasında hayatın zorluklarına karşı bir kaçış noktası oluşturarak, hayal dünyamızı zenginleştiriyor; ufkumuzu açarak başka evrenlere kapı aralıyor. Osmanlı döneminde de edebiyatımızda bilim kurgu eserlerinin kaleme alındığını biliyor muydunuz? Ya da Osmanlı'nın ilk uzay romanının adını? "Bugünün gerçekleri dünün hayalleridir" sözünün kanıtı niteliğinde, bilim kurguya dair bir asır öncesinin hayal dünyasına gidiyoruz…
1876-1940 yılları arasında yaşayan Osman Nuri Eralp, Osmanlı'nın yetiştirdiği bakteriyolog ve veteriner hekimdir.
🔹 19. yüzyılın sonlarında bakteriyoloji biliminde pek çok gelişme yaşanmış ve Osmanlı Devleti bu gelişmeleri yakından izleyerek konu ile ilgili çalışmaları desteklemiş ve bu alanda uzman bilim insanlarının yetişmesini sağlamıştı.
🔹 Osman Nuri Eralp de o bilim insanlarından biriydi. Ülkemizde bakteriyolojinin gelişimi ve kurumsallaşmasında önemli rol oynamış; kaleme aldığı makale ve eserle literatüre katkıda bulunmuştu.
Eğitimini İstanbul'da Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye'de tamamlayan Osman Nuri Bey, daha sonra Paris Sorbonne ve Institut Pasteur'de tahsil gördü.
🔹 Bakteriyoloji ve viroloji üzerine önemli araştırmalar yapmış bir bilim insanı olan Osman Nuri Bey, özellikle tüberküloz, tüberkülin, şarbon, sığır vebası, kolera, gonokok, frengi, sütte yaşayan ve sütle bulaşan bütün mikroorganizmalar gibi konularda çalışmalarını sürdürmüştü.
🔹 Osman Nuri, iki ciltlik Bakteriyoloji Dersleri adlı kitabı kaleme almış; genel olarak bakteriyolojinin tarihsel gelişimi ve diğer bilimler ile ilişkisini ele alarak mikroplar, bakteriler, mikroskop çeşitleri ve yapılarına değinmişti.
(x) 🚀 Müslüman alimlerin bilim tarihine yön veren uzay çalışmaları
Osman Nuri Bey'i ilginç kılan özellikleri, bakteriyoloji alanı ile sınırlı değil. Zira 1918 yılında kendisi, Osmanlı'nın ilk uzay romanını kaleme aldı.
🔹 Canlılar bilimi ile astronomiye dair bilgilerini bir araya getiren Osman Nuri Bey, edebi bir dille başka gezegenlerde yaşamın nasıl olacağı, canlıların hangi türde olabileceği yönündeki fikirlerini yazdı.
🔹 Bakteriyoloji, veterinerlik ve edebiyatı buluşturan Osman Nuri, böylece fantastik bir kurgu ile bir ilke imza attı. Onun bu eseri, geçtiğimiz yıllarda Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde keşfedildi.
🔹 "Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır?" ismi ile yayımlanan bu eserde, dünya dışı varlıklar, ileri teknoloji, gelecek tasavvuru ve başka gezegenlerde yaşam ile ilgili konulara yer verildi.
(x) 📗 OKUMA ÖNERİSİ:
Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır?
🔹 Osman Nuri Eralp'in bilimsel çalışmaları, kendi döneminde en kapsamlı ve öncü çalışmalar arasında yer alıyordu. Ancak onun kaleme aldığı "Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır?" adlı eser, Osmanlı'nın ilk uzay romanı olarak karşımıza çıkıyor.
🔹 Edebiyat tarihimizin alanında en eski örneği olan bu eser, müzisyen Bilge Kösebalaban tarafından keşfedildi ve Osmanlıca harflerle ilk yayımlanışından bir asır sonra, ilk kez edebiyat öğretmeni Merve Köken tarafından Latin harflerine çevrilerek okuyucu ile buluştu.
Osmanlı döneminde bilim kurgu eserleri, "fenni roman" olarak adlandırılırdı. Bu örnekler 19. yüzyılın sonları itibariyle okuyucu ile buluşmaya başladı.
🔹 Fenni roman olarak adlandırılabilecek "Başka Dünyalarda Canlı Mahlûkat Var mıdır?" isimli yapıt, aslında deneme ve makale üslubunda kaleme alınan bir nevi gezegenler kılavuzudur.
🔹 Eserde Osman Nuri Bey, başka gezegenlerde yaşam olup olmadığı, canlıların yaşayıp yaşamadığı konusuna bilimsel yorumlarla cevaplar vermeye çalışır.
🔹 Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün gezegenlerini ele alan Osman Nuri, aynı zamanda bu gezegenlerin dünyaya olan uzaklığı, çapı, yoğunluğu, hacmi, kütlesi, yerçekimi bilgisi gibi dönemin bilimsel verilerini sunmuştur.
Osman Nuri Bey, yer verdiği gezegenlerde yaşama dair çeşitli tahayyüllere, yaratıklara, hayvanlara ve dev bitkilere değinmiştir.
🔹 Gezegenlerle ilgili bilimsel gerçeklerden hareketle tahminlerde bulunmuş ve hayal ürünü tasvirlerle bu gezegenlerdeki hayata dair varsayımlar yürütmüştür.
🔹 Osman Nuri Bey'e göre Merkür, "ateşlerin, depremlerin, gürlemelerin dünyası"dır.
