Osmanlı’nın Ukrayna Seferi: Kamaniçe Kuşatması
Gerçekleştirdiği harekatlarla dünya tarihinde "kelebek etkisi" oluşturan Osmanlı, kuzeyinde bulunan Ukrayna'ya hakim olmak için "Avcı" lakabıyla bilinen Sultan IV. Mehmed komutasında sefere çıkar. Bu sefer aynı zamanda padişahın ordusunun başında katıldığı ilk seferdir. Bölgenin müstahkem kalesi Kamaniçe, 1672 yılında fethedilir. Tarihimizin unutulan büyük zaferi Kamaniçe'ye beraber bakalım.
🔹 Kamaniçe; Rusça'da "Kamenets-Podolski", Ukraynaca'da "Kamjanec' Podil'ss'kyj" olarak anılır. Şehir, Karadeniz'e akan Dinyester nehrinin sol kollarından biri olan Smotriç suyunun kıyısında kurulur.
🔹 Kalenin üzerinde yükseldiği kayalara "kamen" denir. Kamaniçe'nin adı da bu kayalardan gelir. Evliya Çelebi'nin verdiği bilgiye göre Leh dilinde Kamaniçe, "taş" anlamına gelir.
Leh dili nedir?
Leh dili, Polonyalıların konuştuğu dildir.
🔹 Şehrin kuruluş tarihi XI. yüzyıla kadar uzanır. XIV. yüzyılda Litvanyalıların elinde olan şehir, 1430 yılında Polonya Krallığı'na geçer.
🔷 Kamaniçe tarihte Kırım yoluyla Hindistan ve Çin'e uzanan ticaret yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi görevini üstlenir. Tarih boyunca karışık bir etnik ve dini yapısı bulunan Kamaniçe; Polonyalı, Ermeni, Ukraynalı, Romen, Bulgar, Yunanlı ve Yahudilerden oluşur.
🔷 Korunmalı alanı ve muhkem kalesiyle Kamaniçe kenti, XVI. yüzyılda Hıristiyanlığın doğudaki savunma hattı olarak nitelendirilir.
Muhkem kale ne demek?
"Sağlam" anlamına gelen muhkem kelimesiyle burada kastedilen anlam, kalenin çok sağlam ve bölgeye hakim olması manasını taşır.
🔶 Osmanlı Devleti, Kırım'daki zayıflığı gidermek ve Karadeniz'deki hakimiyetini güçlendirerek ticaret yollarında etkin olmak için Kamaniçe'ye saldırır.
⛴ Ticaret yolları nelerdi?
Osmanlı'nın Karadeniz'deki ticaret yollarına hakimiyeti Fatih'in Trabzon'u fethetmesiyle birlikte başlar. Daha sonra yine Fatih'in Kırım'ın fethetmesiyle Karadeniz Türk Gölü haline gelir. Kuzey ticaret yolu olarak adlandırılan bu yol, Orta Asya, Çin ve Hindistan'a uzanan yol olup Karadeniz üzerinden geçer. Güneydeki ticaret yolu ise Süveyş Kanalı ile bildiğimiz Suriye ve Mısır yoluyla Doğu'ya giden yoldur. Ticaret yollarına hakim olmak devletlerin ekonomisi için büyük önem taşıyordu.
🔷 Karadeniz'de Kazakları kontrol altında tutmak için bölgede bir üsse ihtiyaç vardır. Zira Kazaklar sık sık Osmanlı'yı rahatsız eder. Osmanlı Devleti, dönemin Bosna Valisi Abaza Paşa komutasında 1633 yılında kaleyi bir süre muhasara altında tuttuysa da ele geçiremez.
Abaza Paşa kimdir?
Osmanlı tarihinde isyancı bir devlet adamı olarak görülen Abaza Mehmed Paşa, asi Halep Valisi Canbolatoğlu'nun hazinedarı idi. Valinin hal edilmesiyle birlikte yakalanır. Yeniçeri ağası Halil Ağa onu bağışlar ve derya beyliği verir. Maraş ve Erzurum'da beylerbeyliği yapan Paşa, Sultan II. Osman'ın öldürülmesi üzerine yeniçerilere karşı saldırıya geçer. Erzurum'da başlattığı bu isyan yayılır ve Trablusşam Valisi ile Maraş Beylerbeyini de kendine katar. "Abaza Şeyhi" olarak bilinen kişiye intisap ederek onun telkinleriyle Sivas'ı ele geçirip Ankara'ya yürür. IV. Murad'ın tahta çıkar ve Paşa'yı Kayseri'de mağlup eder. Abaza Paşa kaçarak Erzurum'a sığınır. IV. Murad'ın affıyla Bosna Valiliğine atanan Paşa, bir süre durulur. Fakat hakkında çıkan yeni bir isyan dedikodusu nedeniyle, 1634 yılında padişahın emriyle idam edilir.
🔹 1669 yılında Ukraynalı Petro'yu himaye altına aldıktan sonra IV. Mehmed'in bizzat başında bulunduğu ordu,1672 yılında Lehistan üzerine sefere çıkar.
🔸 Lehistan'a bağlı Podolya'nın merkezi olan Kamaniçe, dokuz gün süren kuşatmadan sonra fethedilir. Padişah IV. Mehmed, büyük olan kiliseyi camiye çevirir ve 1672 yılında ilk Cuma namazını burada kılar. Şehre bir kadı bir de beylerbeyi atar.
Lehistan ülkesi hakkında?
Polonya olarak bildiğimiz ülkeye Osmanlılar Lehistan olarak adlandırmıştır. Polonyalıların kurduğu bu devlet, X. Yüzyılda Slav ağırlıklı kavimlerin bir araya gelmesiyle tarihte yer almaya başlar.
Petro kimdir?
Ukrayna'da Dinyeper Nehri'nin sağ kıyısında kalan bölgenin lideridir. "Deli Petro" ile karıştırılmamalıdır.
