Piri Reis’in idamının arka planı
Tarih boyunca birçok devletin ele geçirmek istediği bir kara parçası olan Hürmüz ve Altın Çağ'ın parlak denizcisi Piri Reis… 16. yüzyılın ortalarında kendini Hint Okyanusu'ndaki Portekiz güçleriyle mücadele ederken bulan Piri Reis'in idamına giden süreçte, Hürmüz'ün rolü neydi? Sizler için Piri Reis'in idamının perde arkasındaki detaylarını derledik.
Türk denizcileri arasında Piri Reis'in başarılı bir kaptan olduğu kadar, ileri görüşlü bir bilim adamı ve coğrafyacı olarak da ayrı bir yeri vardır. Piri Reis'in eserleri, dünyanın çeşitli dillerine de çevrilerek basılmış, onun şöhreti Türkiye sınırlarını çoktan aşmıştır. Türk tarihçileri arasında Piri Reis'in idam sebebi hakkında bir fikir birliği yoktur. Neticede 16. yüzyılın ortalarında kendini Hint Okyanusu'ndaki Portekiz güçleriyle mücadele ederken bulan Piri Reis, ağır bir bedel ödemiştir.
Kâtib Çelebi, Tuhfetü'l-Kibâr kitabında Piri Reis'in haksız idamına yönelik şöyle bir anekdot geçer, der ki: "Piri Reis'in katlinin *nâhak yere olduğu bilahare meydana çıkmıştır. *Esbabı çok ise de, başlıcaları Makbul İbrahim Paşa'nın adamı olması, ikincisi Kubad Paşa'ya para yedirmemesi gibi o zamanın rezaletine kurban gitmiş çok ender yetişir bir vücuttur."
Nâhak: Haksız
Esbab: Sebepler
Piri Reis'in amcası Kemal Reis, II. Bayezid devrinin en ünlü kaptanlarındandı. Çocukluk yıllarından sonra Piri Reis, kendisini amcasının gemisinde buldu. 1487'de amcası ile birlikte İspanya'daki Müslümanların yardımına gitti. 1491-1493 arasında Sicilya, Sardunya, Korsika adalarına ve Güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldı. Yaklaşık otuz yıl boyunca amcası Kemal Reis ile birlikte Akdeniz'de hem korsanlık faaliyetlerine hem de Osmanlı İmparatorluğu hizmetindeki deniz seferlerine katıldı. Bu yıllardaki yaşantısını Kitâb-ı Bahriye isimli eserinde şöyle zikreder:
Akdeniz'de seyrederdik o zaman
Kâfirlere vermezdik aman.
Amcasını, Osmanlı hükümdarı II. Bayezid'in davet etmesi üzerine, Piri Reis de onunla beraber Osmanlı donanmasında çalışmaya başladı. 1502'de Osmanlı-Venedik Savaşı sırasında bir geminin kaptanı olarak görev yaptı. Amcasının 1511'de ölümü üzerine Piri Reis, bir süre Barbaros'un yanında çalıştı ve Gelibolu'ya çekilerek, ilk eseri olan Dünya Haritasını hazırlamaya başladı. Piri Reis'in denizcilik tarihi bakımından önemli üç yapıtı vardır. Bunlar, Birinci Dünya Haritası, İkinci Dünya Haritası ve Kitâb-ı Bahriye'dir.
16. asrın kudretli denizcileri Portekizliler, dünya çapında bir büyük sömürge imparatorluğu hayalinde idiler. Yavaş yavaş Arabistan, Hindistan ve Malaya sahillerinde yerleşmeye başlıyorlardı. Buradaki Müslümanlar, Osmanlı halifesinden yardım umuyordu. Bu sebeple kurulan Hind Kaptanlığı'na 1547'de Piri Reis getirildi.
