Selçukluların yemek kültürü
Dünyanın en iyi mutfakları arasında sayılan Türk mutfağı, geçmişten günümüze köklü bir kültürel değere sahiptir. Selçuklular döneminde Orta Asya'dan getirilen birikim ve Anadolu'daki etkileşim sonucu Türklerin yemek kültürlerinin de temelleri atılmıştır. İşte en çok tükettikleri yemeklerden sofra adabına, mutfakta kullandıkları araç gereçlerden Mesnevi'de yer alan yiyeceklere kadar Selçuklularda yemek kültürü...
Yemek yeme ve beslenme toplumdan topluma farklılık gösteren bir kültürdür. Yemek yeme kültürü iklim, coğrafya, ekonomik yapı kimi zaman da inançlara göre şekillenirken toplumlar hakkında da geniş bilgiler sunar.
Türk mutfağı içinde kendilerine has bir kültür oluşturan Selçuklular, Anadolu'nun fethinden sonra bu bölgeye yerleşmeye başladı. Selçukluların Orta Asya'dan getirdikleri zengin âdetleri ile Anadolu'nun verimli topraklarında oluşturdukları sentez, mutfak kültürünü şekillendirdi. Orta Asya'nın göçebe kültüründe yer alan et ve süt ürünleri ile şekillenen Selçuklu mutfağı, her dönem gelişerek ve çevresinden etkilenerek zengin bir yemek kültürü oluşturdu. Paça yemeği, yufka yemeği, etli pide, tutmaç, höşmerim, boza, pekmez, sucuk, pastırma gibi yiyecek isimleri, Anadolu Selçukluları döneminden itibaren değişikliğe uğramadan günümüze de intikal edenler arasındadır.
Selçuklu Türk mutfağı, Selçuklu Türklerinin Anadolu'ya göç etmelerinden sonra gelişim gösterdi. Orta Asya'dan beraberlerinde getirdikleri kültürlerini beslenme alışkanlıklarına yansıtan Türkler, gösterişsiz ve sade bir mutfak anlayışını bu dönemde de sürdürmeye devam ettiler.
İbn Bibi'nin Selçukname'sinde Selçuklulardaki yemek kültürüne dair bilgilere rastlanmaktadır. Peki bu bilgiler ışığında Selçuklularda yemek kültürü nasıldı?
Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? Osmanlı mutfağından günümüze gelen yemekler
Selçuklu Anadolusunda kullanılan besin maddeleri çeşitli tahıllardan unlu mamullere, baklagillerden kabakgillere, meyvelerden sebzelere, et ve süt ürünlerinden yağ çeşitlerine, şeker ve tuzdan çeşitli baharatlara kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsamaktaydı. Nitekim bu durum Selçuklu mutfağının ne derece zengin ve çeşitli olduğunu göstermesi açısından oldukça önemlidir.
Selçuklular zamanında, en çok yetiştirilen tahıl olan buğdaydan yapılan ekmek; beslenmede önemli bir yere sahipti. Arpa ekmeği, çavdar ekmeği, mısır ekmeği ve kepek ekmeği de tüketilen diğer ekmek çeşitleri arasındaydı. Selçuklu Anadolusunda ekmek haricinde yemek için unlu mamul olarak simit, börek, çörek, çukmin, nükûl, bazlama ve bulamaç yapılmaktaydı.
Selçuklular, Anadolu'da temel besin maddesi buğday başta olmak üzere arpa, çavdar, yulaf, pirinç, mısır ve darı gibi tahıllar üretmişlerdi. Türklerin Anadolu'ya gelmeden önce de yetiştirdiği buğday, gerek Doğu Roma gerekse Selçuklular döneminde Anadolu'da en çok yetiştirilen tahıl ürünü haline gelmişti. Coğrafî şartlar göz önüne alındığında, Selçuklu Anadolusunda önemli buğday üretim merkezleri Konya, Ankara, Eskişehir, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat, Sivas ve Kayseri'ydi.
Selçuklu Anadolusunda kabakgillerden kabak, hıyar, kavun, karpuz ve ebucehil karpuzu yetiştirilmekteydi. Türklerin Anadolu'ya gelmeden önce de yetiştirdikleri kabak, Anadolu'da da aynı adla anılmaya devam etmişti. Coğrafî şartların ve iklimin elverişli olduğu Anadolu'da, bu dönemde hemen hemen her türlü meyve yetiştirilmekteydi. Nitekim meyve, Selçuklu'nun bazı bölgelerinde ahalinin önemli bir geçim kaynağıydı.
Selçuklularda hayvansal ürünler, Türk beslenme kültürünün ve sosyal hayatının en belli başlı öğeleri olmuş ve et, süt, yoğurt ve peynir gibi besinler de beslenme biçiminin temelini oluşturmuştu. Bu temel besinlerden biri olan süt de hem Anadolu öncesi hem de Anadolu'da Türkler tarafından bolca tüketilen temel besin kaynaklarından biri olmuştu. Etin bu dönem de sofrada önemli bir yeri vardı. Yerleşik hayata geçmeyle beraber eti yenen hayvanlarda da değişim gözlenmekteydi. Eti en fazla yenen hayvanlar; kuzu, koyun, erkeç,keçi, oğlak, at, tavuk, kuş ve balıktı.
Seyahatname'de yer alan leziz tatlılar
Bu besinler yanında bitkilerin çoğunlukla yaprak, tohum gibi kısımlarının ufalanması veyahut toz haline getirilmesi ile elde edilen baharatlar, Selçuklu Anadolusu'nda yemeklerin vazgeçilmezi olan tatlandırıcılardandı. Kaynaklardan tespit edildiği kadarıyla yemeklerde ve besin maddelerinin hazırlanmasında şu baharatlar kullanılmıştır: Biber, çörekotu, kebre (gebre) otu, kekik, kimyon, nane ve safran. Eflâkî'de geçen biberli pilav kaydı yemeklerde biber kullanıldığının göstergesidir.
