Selçuklu’nun şehir planlamacısı: Seyyid Harun Veli
Selçuklu şehirleri özellikle Anadolu'da kurulan yerleşmelerin ilk yapısının şekillendiği çekirdek mekanlardır. Dervişlerin planlamasında büyük katkı sunduğu şehir öbekleri, cami ve medrese yapıları etrafında karakteristik formunu kazanmıştır. Kendi adıyla anılan Seydişehir'in ve diğer pek çoğunun kurucusu olan Seyyid Harun Veli, Selçuklu'da şehir planlamasında öne çıkan şahsiyetlerin başında gelir.
➤ Bir medeniyet meselesi olarak şehir kurmak bir milletin kültürünü, hafızasını ve bilincini oluşturma noktasında önemli bir konuma sahiptir. Şehirler, her bir ögesi ile yaşayan, tarihin dinamiklerini geleceğe aktaran yapılardır.
➤ İslam kültür ve medeniyetinin canlı birer timsali olan Selçuklu şehirleri Anadolu'nun Türk yurdu haline getirilmesi amacıyla kurulur ve Osmanlı kentlerine temel oluşturur.
➤ Anadolu'dan önce Türkistan ve İran coğrafyasında beliren Selçuklu Devleti ilk şehirlerini bu bölgede kurar. Horasan, Merv, Nişabur, Cend, Bağdat, İsfahan ve Rey Selçuklu şehir planlamasını gözlemleme imkanı yakaladığımız ilk şehir ve bölgelerdir.
➤ İslam aleminde büyük etkiler uyandıran şehircilik ve imar anlayışı, Beylikler ve Anadolu Selçuklu Devleti ile birlikte Anadolu'nun eşsiz coğrafyasına taşınır.
📌 Bilgi Notu:
Büyük Selçuklular hakimiyet altına aldıkları imar yapılarla uyumlu bir mimari yakalamalarına rağmen kendilerine has Oğuz mimarisinden vazgeçmezler.
➤ Genellikle cami, medrese gibi yapıların çevresinde gelişen Selçuklu şehirleri toplumun önde gelen bilge şahsiyetleri ve önderleri tarafından planlanır. Peygamber Efendimiz'in (SAV) Mescid-i Nebevi ve Ashab-ı Suffe etrafında Yesrib'i Medine'ye çevirmesi örneği temel dayanak olur.
➤ Organik dokusu, birbirine saygılı ve ahenkli şehir öbeklerini tasarlayan dervişlerin isimleri ne yazık ki tarihi kayıtlarda geçmez. Anadolu'daki pek çok şehrin ve özellikle Seydişehir'in planlamacısı olan Seyyid Harun Veli Selçuklu'da bilinen tek şehir planlamacısıdır.
Seyyid Harun Veli kimdir?
➤ Selçuklu'nun kadim bölgesi Horasan'da 13. yüzyılda doğan Seyyid Harun Veli, Türk İslam düşüncesinin hakim olduğu bir dönemde seyyid bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir.
➤ Kendinden önce amcasının Horasan'da emirlik yapması, kendisinin de seyyid olmasının da etkisiyle Seyyid Harun, yaşadığı şehrin emiri olur.
➤ Horasan gibi büyük ve teşkilatlı bir bölgenin emirliğini üstlenen Harun Veli, kentin her bir parçasını inceleme, araştırma ve çözümleme imkanı yakalar.
➤ Harun Veli, emirliği esnasında Horasan'ın idaresini yürütmede muvaffak olur ve şehirlerin planlamasında, düzeninde ve denetlemesinde önemli bir tecrübe kazanır.
