Sivas'taki Selçuklu mührü: Gök Medrese
Selçuklu mimarisinin en görkemli eserlerinden birisi Gök Medrese'dir. Yedi asırlık tarihi eser, gelenekten gelen zarafeti mimari ile bütünleştiren nadide yapılardandır. Hem mimari hem de sanat açısından ne kadar önemli olduğunu Süheyl Ünver şöyle belirtir: "Sivas bir yüzükse, onun taşı Gök Medrese'dir." Gelin, bu tarihi yapıya yakından bakalım.
💠 Sivas'ta yer alan Gök Medrese, Vezir Sahip Ata Fahreddin Ali'nin 1271'de Mimar Konyalı Kaluyan'a yaptırdığı Selçuklu mimarisinin en görkemli eserlerinden biridir.
💠 Adını fîrûze renkli çinilerinden alan yapı, Sâhibiye Medresesi olarak da bilinir.
🔸
(x) Bilgi kutusu❗
(x)Sahip Ata Fahreddin Ali kimdir?
(x)◾ Sahip Ata Fahreddin Ali, Anadolu Selçuklu Devleti'nin 13. yüzyılına damgasını vuran bir vezirdi. Devlet kademesinde üstlendiği çeşitli görevler sonrası vezirlik makamına yükseltildi. Sahip Ata, devletin kritik dönemleri olan 1258-1285 tarihleri arasında önemli kararların tamamına tek başına imza attı.
(x)◾ Sahip Ata Fahreddin Ali, "fahreddin (dinin öğüncü), kavvamü'l-mülk (devletin dayanağı)" gibi sıfatlarla anıldı. Yaptırdığı hayır eserleri sebebiyle halk arasında "ebu'l-hayrat (hayırların babası)" bilinirdi.
💠Yedi asırlık Gök Medrese, gelenekten gelen zarafeti mimari ile bütünleştiren nadide yapılardan biridir.
💠 En gösterişli bölümü ise üzerindeki süslemelerle döneminin ihtişamını yansıtan taç kapısıdır.
💠 Işık-gölge oyununu yaşatacak denli zengin bir görünüme sahip olan taç kapıda hayat ağacı, nar, kartal, kuş ve hayvan başı gibi figürler göze çarpar.
🔸
(x)Bilgi kutusu❗
(x)◾ Hayat ağacı: Barışı, bereketi, bilim ve hikmeti, kudreti, sonsuzluğu, devletin gücünü temsil eder.
(x)◾ Nar: Cenneti, bereketi temsil eder.
(x)◾Çift başlı kartal: Koruyuculuğu, asaleti, adalet, kudreti sembolize eder. Aynı zamanda Anadolu Selçuklu Devleti'nin doğuya ve batıya hükmettiği anlamına da gelir.
💠 Gök Medrese, Selçuklu mimarisinin bütün karakteristik özelliklerini bünyesinde taşır. Yapının hem mimari hem de sanat açısından ne kadar önemli olduğunu Süheyl Ünver şöyle belirtir: "Sivas bir yüzükse, onun taşı Gök Medrese'dir."
💠 Taç kapı üzerindeki minareler, tabana kadar inen ve kapıyla bütünleşen süslemeleriyle simetrik uyum içindedir.
💠 Minarelerin sarmal motiflerinin arasına firuze renkli sırlı tuğlalar üst üste sıralanır. Ayrıca gök mavisi çinilerle zikzak motifli süslemeler yapılır.
💠 Taç kapının üstünde de firuze üzerine mor harflerle "Ali" ismi yazılmış çini bir mühür yer alır.
🔸
(x)Bilgi kutusu❗
(x)◾ Süheyl Ünver kimdir?
(x)Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Türk ilim, sanat ve kültür tarihimizin son yüzyılında iz bırakmış müstesna bir âlim ve sanatkârımızdır. Ülkemizde Tıp Tarihi araştırmalarının temelini attığı ve geliştirdiği gibi, hat, tezhip, minyatür ve mimarî eserlerimizin tespitinde ve tanıtılmasında da olağanüstü gayret ve hizmetleri olmuş nâdide bir şahsiyettir. Arkasında bir insanın tek başına gerçekleştirmesi mucize sayılabilecek vüs'atte zengin bir miras bırakmıştır. Her şeyden önemlisi ise Süheyl Ünver bilgiyle hikmeti, ilimle ameli kimliğinde mezcetmiş örnek bir ilim adamı ve rehber bir hoca olarak tanınmıştır.
💠 Minarenin üst köşelerinde dönemine göre yeni ve farklı bir motif olarak yaprak kabartma bulunur. Yaprağın içini hayvan başları doldurur. Koç, aslan, yılan, ejder, fil gibi hayvan başları Türklerin on iki hayvanlı takviminde bulunur.
💠 Avluda dikkat çeken noktalardan biri hücrelerin kapıları üzerindeki yazılardır. Bunlar daha çok bilime, doğruluğa ait ayet ve hadislerden alınmıştır.
💠 Gök Medrese'nin mescidinde arka arkaya üç hadis-i şerif yazar:
"Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: Kim câmiye bir kandil asarsa Allah her bir yağ damlası için ona on iyilik yazar, ondan on kötülük (günah) giderir ve (onu) on derece yüceltir. Allah Teâla, kandilin ışığıyla bu câmide namaz kılan her kişiye cennete girene kadar hayatında bir nur, ölümünde bir nur, kabrinde bir nur ve kabrinden diriltildiğinde bir nur verir."
🔸
"Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: Kim Allah Teâlâ için bülbül yuvası kadar bir cami yaparsa Allah Teâlâ da ona cennette bir ev yapar. Allah'ın elçisi doğru söylemiştir."
🔸
"Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: Namaz kılan kişi kime yakardığını bilseydi, ne sağa ne de sola dönerdi."
🔸
💠 Mihrabın çevresinde ise mozaik çini tekniği ile kufi Ayete'l-Kürsi yazılıdır.
💠 Evliya Çelebi, Sivas'a geldiğinde Kızıl Medrese olarak andığı bu yapıyı tanıtır:
''Bu eserin mislini yapmak mümkün değil. Diyar-ı İslam'da emsaline rastlanmamıştır. Timurlenk'in hayretle temaşa ettiği bu medresenin kapısı kale kapısı kadar sağlamdır. İki katlı yapılmış, 80 oda ihtiva etmiştir. Talebeler kışın alt katlardaki odalarda çalıştıklarından bir müderris, iki sufi 20 talebesi vardır. Mescidin bir imamı, iki müezzini, kütüphanesinde bir hafız-ı kütup, bir kapıcı ve ferraş bulunmakta, mescit kütüphaneden başka bir de fakirler için yemek pişirilen darüziyafesi vardır."
