Sultan Abdülhamid'in ülkeyi ihya eden fabrikaları
Üç kıtanın hükümdarı olan Sultan Abdülhamid, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti'nin kaderini belirleyen hamlelere imza attı. Yaptığı eserlerle ülkeyi ihya eden Sultan Abdülhamid'in eserleri günümüzde dahi mevcudiyetini sürdürüyor. İşte sizler için Sultan II. Abdülhamid'in yaptırdığı fabrikaları sizler için derledik.
Modern anlamdaki belediyecilik anlayışının öncüsü sayılan Sultan II. Abdülhamid, tahta çıktığında sevdalısı olduğu şehir İstanbul'a dair farklı kişilere raporlar hazırlattı. Bu raporlardan birisi de Safvet Paşa'nın hazırlamış olduğu rapordur. Bu raporda; sur içinde sokaklar karanlık ve fenerle aydınlatılmaktadır. Galata ve Pera'da ise sokaklar gazla aydınlatılmaktadır. İfadeleri yer alıyordu.
Osmanlı'da, havagazı ile aydınlatılma ilk olarak Dolmabahçe Gazhanesi vasıtasıyla Beyoğlu ve çevresi için yapılmıştı. Sultan II. Abdülhamid is Suriçi'ni aydınlatmak için 1880 yılında Yedikule Gazhanesini, Kadıköy- Üsküdar ve civarı için 1891'de Kadıköy Hasanpaşa Gazhanesini kurdurdu.
Anadolu Yakasında 1865 yılında kurulan Kuzguncuk Gazhanesinin yetersiz kalmasıyla birlikte yeni bir gazhane tesis etme ihtiyacı hâsıl olmuştu. Kadıköy'ün Hasanpaşa semtinde 1891 yılında inşası tamamlanan gazhane aynı zamanda sosyal amaçlı yapılan ilk gazhane olmuştu. Bu gazhaneden elde edilen gaz ile Anadolu Yakası'nın aydınlatma çalışmaları gerçekleştirmişti.
Üsküdar- Kadıköy Gaz Şirketi adıyla faaliyete giren gazhane, I. Dünya Savaşı'na kadar devamlı çalışmış ise de savaşın devamı ve bitiminde kısa süreli faaliyetlerini tatil etmekle beraber, gaz üretiminde esas madde olan taş kömürü yerine zaman zaman zeytin çekirdeğinden de gaz üretmiş ve tesisin üretime ara vermesi önlenmeye çalışılmıştı. Hasanpaşa Gazhanesi 1900 ile 1914 yılları arasında Üsküdar'ın cadde, konak, yalı ve camilerimi aydınlatma işlemlerini gerçekleştirdi.
1924 senesinde hükumetle yapılan ek mukavele ile anlaşma 50 sene daha uzatılmıştı. 1926 yılında Yedikule Gazhanesini işleten firma, Üsküdar-Kadıköy Gaz Şirketini satın alarak İstanbul Havagazı ve Elektrik Teşebbüsatı Sanaiye Türk Anonim Şirketi adıyla faaliyetine devam etti. 1938-1944 yılları arasında Kadıköy Gazhanesi müstakil olarak varlığını devam ettirdi. 1945 yıllarında da İETT'ye devredilen gazhane, 1993 yılında kapatılıncaya kadar geçen dönemde İETT çatısı altında hizmet verdi.
