Tarihe yön veren medeniyet: Endülüs
Endülüs, ilk İslam fetihlerinin son halkasını oluşturan bir medeniyetti. Müslümanlar, Kuzey Afrika'nın ardından fetih faaliyetlerini İspanya'ya yöneltmiş; Tarık bin Ziyad kumandasındaki ordu ile İspanya'nın büyük çoğunluğu fethedilmişti. Endülüs, o tarihten sonra muhteşem bir medeniyete ev sahipliği yapmış; Müslümanların ve gayrimüslim tebaanın çeşitli sahalardaki faaliyetleriyle yüksek ve parlak bir ilim merkezi haline gelmişti. Avrupa'nın "karanlık çağı" yaşadığı dönemde ilim Endülüs'ten yayılmaya başlamış, Müslüman alimlerin keşifleri pek çok alanda öncü olmuştu.
🔸Araplar tarafından İspanya için kullanılan ve ülkeden tamamen çıkarılmalarından sonra İspanyolca'ya "Andalucia" şeklinde ve önceleri yalnız "Müslüman İspanyası" anlamında geçen "Endülüs (Endelüs)" kelimesinin kökeni kesin biçimde tespit edilebilmiş değildir.
🔹Müslümanlar başlangıçta Endülüs ismini, bir süre ellerinde tuttukları Fransa'nın güneyindeki Septimania bölgesi dâhil İspanya'da yönetimleri altına aldıkları toprakların tamamı için kullandılar.
🔸718'de başlatılan ve yaklaşık 8 asır devam eden Hristiyanların "reconquista" (Endülüs'ü Müslümanlardan geri alma) hareketinin gelişme seyri ile özellikle 11'inci yüzyıldan itibaren İslam hâkimiyeti alanının gittikçe küçülmesi sonucu sadece küçük Benî Ahmer (Nasrî) Emirliği'nin idaresindeki topraklara münhasır kaldı.
🔹Andalucia ismi, bugün İspanya'da hala kullanılıyor. Almeria (Meriye), Granada (Gırnata), Jaén (Ceyyân), Cordoba (Kurtuba), Sevilla (İşbîliye), Huelva (Velbe), Malaga (Mâleka) ve Cadiz (Kādis) vilâyetlerini içine alan bölgeyi ifade ediyor.
🔸İlk İslam fetihlerinin son halkasını 711-755 yılları arasında Endülüs'ün fethi teşkil eder. İspanya'da ilk fetih hareketinin başlangıç tarihi hakkında farklı iki farklı rivayet vardır.
🔹İlk rivayete göre bu tarih, Hz. Osman'ın emriyle Abdullah bin Nâfi'bin Husayn ve Abdullah bin Nâfi'bin Abdülkays'ın sevk ve idare ettikleri bir donanmayla karaya çıkılan 647 yılıdır.
🔸Bu rivayetin doğru olmaması gerekir, çünkü 647 yılında Müslümanlar henüz bugünkü Tunus'u geçmemişlerdi ve ayrıca o tarihte bu iş için gerekli deniz gücüne de sahip değillerdi.
🔹Öte yandan eğer Endülüs gerçekten o yıl fethedilmiş olsaydı tarihçilerin daha sonra gerçekleştirilen Kıbrıs'ın fethi için Müslümanların ilk deniz ötesi fetih harekâtı dememeleri gerekirdi.
İkinci ve daha genel kabule göre ise Endülüs, Târık bin Ziyâd'ın emrindeki kuvvetlerin çıktığı 711 yılında fethedilmişti.
🔸İlk İslam fetihlerinin seyri dikkate alındığında, 710 yılına kadar birkaç şehir ve kale dışında Kuzey Afrika'nın tamamını ele geçirmiş olan Müslümanların yeni bir hamle daha yapmaları oldukça doğaldı.
🔹Kuzey Afrika Valisi Mûsâ bin Nusayr, Emevî Halifesi Velîd bin Abdülmelik'ten izin alarak Tarîf bin Mâlik kumandasındaki yaklaşık 500 kişilik bir birliği 710 yılının ilkbaharında keşif gayesiyle İspanya'nın güney kıyılarına yolladı.
