Tuna'da kaybolan bir Osmanlı: Adakale
Avrupa'nın en uzun boğazında bir Osmanlı mevkisi olan Adakale, hem Belgrad'a giden yolun kapısı hem önemli bir karakol hem de Tuna nehrinin kilidiydi. Aralıklarla da olsa uzun yıllar Osmanlıların hakimiyetinde kalan ada, zaman zaman Avusturya'nın ilhak çabalarına karşı sonuna kadar direnmişti. Lozan Antlaşması ile Romanya'ya bırakılan Adakale, 1968 yılında yapılan Demirkapı Barajı ile birlikte Tuna nehrinin derinliklerinde kayboldu.
🔸 Osmanlı tarihindeki en farklı, renkli ve üzücü sayfalardan birisi uzaklarda, üç ülkenin birbirine baktığı topraklarda, Tuna nehrinin üstünde yer alan bir gaza merkezi olan Adakale idi.
🔸 Uzun yıllar boyunca Osmanlılar için Belgrad'ın kapısı olan bu ufak ada, hem bölgenin İslamlaşmasına önemli katkılar sunmuş hem de stratejik olarak Devlet-i Aliyye'nin elini güçlendirmişti.
🔸 Demirkapı boğazı üzerindeki en önemli hakimiyet merkezi olmasıyla bilinen Adakale, 1691 tarihinde tam manasıyla Osmanlı hakimiyetine girdi. Böylece Osmanlılar Tuna nehrinde büyük söz sahibi oldu.
Demirkapı boğazı neresidir?
135 kilometre uzunluğa sahip Demirkapı, Avrupa'nın en uzun ve büyük boğazıdır.
🔸 Osmanlı akınlarında ileri bir karakol işlevi gören ada, yaklaşık 160 dönüm kadardı. Kesintilere uğrasa da uzun bir süre Osmanlı hakimiyetinde kalan ada, bölgede kültürel bir bayrak hüviyeti görmüştü.
🔸 Yıllar yılı el değiştiren adanın tamamen Osmanlı hakimiyetine girişi Sultan II. Süleyman ve sadrazamı Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa dönemiydi.
Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa kimdir?
1637 - 1691 yılları arasında yaşayan Osmanlı sadrazamı. Salankamen'de şehit olması ile ıslahatları akamete uğramış oldu.
🔸 Köprülüzade adanın stratejik açıdan öneminin farkındaydı. Bu sebepten dolayı adayı tahkim ederek Tuna nehrinde hükümran olma yoluna gitti.
🔸 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması'nda ada üzerindeki hakimiyet tamamen Osmanlılara bırakıldı. Bundan sonraki fetihlerde adanın stratejik değeri daha da artacaktı.
Karlofça Antlaşması nedir?
1699 yılında Osmanlı ile Kutsal İttifak arasında imzalanan antlaşmadır.
🔸 Bu dönemde Adakale, Osmanlıların Balkan coğrafyasındaki en önemli savunma merkezlerinden birisi oldu. Ekseriyetle geri çekilen Osmanlıların ileri ucunu Adakale temsil etti.
🔸 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu uzun yıllar boyunca adaya gözünü dikmişti. 1718-1738 yılları arası Avusturya-Macaristan işgaline uğrayan ada, Sadrazam Yeğen Mehmed Paşa tarafından geri alındı.
Sadrazam Yeğen Mehmed Paşa kimdir?
Dürüst ve ciddi bir devlet adamıdır. 1745'de Revan'da hastalanıp vefat etmiştir.
🔸 Bu tarihten itibaren Adakale'deki kilise camiye çevrildi ve Osmanlı hakimiyetinin bir simgesi, nişanesi olarak İstanbul'dan imam gönderildi.
