Cuma tatili neden pazara alındı?
"Bize bir nazar oldu. Cumamız, Pazar oldu. Ne olduysa hep azar azar oldu!" Bu sözler, bayrak şairimiz Arif Nihat Asya'ya ait. Usta kalemin satırlarında yer verdiği olay, bundan tam 88 yıl öncesine uzanır. İsmet İnönü'nün "Hafta Tatili Kanunu"nu yürürlüğe koyması, halk arasında büyük yankılar uyandırır. 1935 yılında alınan bu karar tarihte kara bir leke olarak anılacaktır...
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE HAFTALIK TATİL ANLAYIŞI
◾ Her milletin farklı gelenek ve görenekleri bulunur. Geleneksel kültür unsurların ilk kaynağı ise başta dini telakkiler olmak üzere tabiatla da ilişkilendirilir.
◾ Din, insanların dinleneceği günün belirlenmesinde büyük rol oynar. Hatta çok eski medeniyetler olan Asurlular, Sümerler, Samiler ve Bâbilliler; insan hayatında önemli bir yeri teşkil eden hafta kavramını bilir ve dinlenme günlerini ona göre belirler.
◾ Tarihin şahit olduğu en güçlü imparatorluklarından biri olan ve dünyada tam 600 yıl hüküm süren Osmanlı'da da haftalık izin hususuna halkın ihtiyaçları doğrultusunda dikkat edilmiştir.
1935 SENESİNE KADAR SÜRDÜ
◾ Tarih sahnesi, Türk-İslam kaideleri üzerine kurulu Osmanlı İmparatorluğunu kadim Anadolu topraklarında karşılar.
◾ İslam'a göre hayatlarını idame ettiren Osmanlı'da haftalık izin, başlarda farklı olsa da daha sonra cuma olarak değiştirilir. Bilinir ki "Cuma Müslüman'ın bayramıdır." Yıllarca haftalık izin, cuma günü olarak devam eder, ta ki 1935 senesine kadar...
CUMAMIZ PAZAR OLDU
◾ 1935 yılında Müslümanların haftalık izin gününün değiştirilmesi tarihte kara bir leke olarak anılacaktır. Bayrak şairimiz Arif Nihat Asya "Bize bir nazar oldu. Cumamız Pazar oldu. Ne olduysa hep azar azar oldu!" sözleriyle adeta bu durumu özetler.
◾ İsrail, Yahudi halkı ibadetlerini istedikleri gibi yapabilsin diye haftalık izni cumartesi, Hristiyanlar ise kutsal atfettikleri pazar gününü belirler.
HAFTALIK İZİN HUSUSU İZMİR İKTİSAT KONGRESİ'NDE
◾ Osmanlı Devleti'nde başlangıçta belli bir hafta tatili yoktur. II.Mahmud, o güne özel kılınan namazında olduğu mübarek cumayı haftalık izin günü olarak belirler. Devlet-i Aliyye'deki azınlık Yahudiler cumartesi, Hristiyanlar ise pazar günü izin yapmaktadır.
◾ Bu konuda ilk fikir ayrılıkları 1923'te başlar. Millî Mücadele yıllarından sonra ülkenin ekonomisinin kalkınması için çareler aranmaktadır. 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında gerçekleşen İzmir İktisat Kongresi'nde bütün Müslüman ve gayrimüslimlerin uyacakları bir hafta tatilinin belirlenmesi hususu gündeme gelir.
HAFTA TATİLİ KANUNU
◾ İzmir İktisat Kongresi'nde tatil konusu uzun uzun tartışılsa da cuma gününde karar kılınır. Hatta Yusuf Akçura, halkının ekseriyeti Müslüman olan ülkede cumanın genel hafta tatili olarak kabul edilmesinin adalete uygun olduğunu, azınlıkların cumanın dışındaki günlerde de tatil yapmakta serbest olduklarını, fakat cuma günü çalışmaya veya çalıştırmaya hakları olmadığını söyler.
◾ Kongre sonucu, 2 Ocak 1924 tarihinde, 14 maddelik Hafta Tatili Kanunu, 394 sayılı yasa ile kabul edilir.
