ARİFE NEDİR?
🔶 Ferit Devellioğlu'nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügati'nde arife "Dini bayramlardan bir evvelki gün" anlamında kullanılmıştır.
🔶 Kubbealtı Lügati'ne göre ise arife "(Dînî bayramlardan) bayramdan bir önceki gün. Aslında hacıların Arafat'a çıktığı kurban bayramından bir önceki zilhiccenin dokuzu gününe denirdi. Sonradan ramazan bayramından önceki gün için de kullanılmaya başlanmıştır." şeklinde açıklanır.
🔶 Arefe, hacda vakfenin yapıldığı yerin (Arafat) diğer ismidir.
🔶 "Arefe" kelimesi Arapça "bildi, anladı" anlamına gelmektedir.
🔶 Hz. Adem ile Havva yeryüzüne indikten sonra burada buluşup birbirlerini tanımışlardır. Kendisine haccın nasıl yapılacağını aktaran Cebrail'e Hz. İbrahim'in "areftü" yani anladım demesi, bölgenin bu şekilde adlandırıldığına dair yapılan izahlardır.
🔶 Vakfe, Kurban Bayramı'ndan bir gün önce yani Zilhicce ayının 9. günü burada yapıldığından ötürü bu gün, "yevmü arefe" yani Arife günü olarak adlandırılmıştır.
Osmanlı'da bayram coşkusu nasıl yaşanırdı?
ARİFE GÜNÜNÜN FAZİLETİ
🔶 Arife günü ile ilgili ayet bulunmasa da Haccın temel vazifelerinden biri olan vakfenin o gün yapılmasından ötürü Müslümanlar için arife büyük öneme sahiptir.
🔶 Arifenin önemine ve bu günde yapılacak dualara dair Peygamber Efendimiz'in hadis-i şerifleri mevcuttur.
Arife günü ile ilgili hadisler
📌"Allah'ın, kullarını cehennemden en çok azat ettiği gün, Arefe Günü'dür. O gün Allah Teâlâ yaklaşır, kullarıyla meleklere karsı iftihar eder ve söyle buyurur:
«Onlar ne istiyorlar?»" (Müslim, Hacc, 436; Nesâî, Menâsık, 194/3001; İbn-i Mâce, Menâsık, 56)
Cenâb-ı Hak, o vakitte kullarının isteklerini yerine getirir ve dualarını kabul eder.
📌Câbir bin Abdullah (r.a.) şöyle anlatır:
"Resûlullah Efendimiz'i, haccı esnâsında gördüm, Arefe Günü Kasvâ isimli devesine binmiş hutbe îrâd ediyorlardı. Şöyle buyurduklarını işittim:
«Ey insanlar! Size iki şey bırakıyorum, onlara sıkıca sarılırsanız asla dalâlete düşmezsiniz: Allah'ın Kitâbı ve zürriyyetim, Ehl-i Beytim!»." (Tirmizî, Menâkıb, 31/3786. Krş. Ebû Dâvûd, Menasik, 27; İbn-i Mâce, Menasik, 17)
📌 "Ramazan ve Kurban Bayramı gecelerini, sevabını Allah'tan umarak ihya edenin kalbi (bütün kalplerin öldüğü günde) ölmeyecektir." (İbn Mâce, Sıyam, 68)
📌 "Allahın daha çok kulunu ateşten kurtardığı Arefe gününden başka bir gün yoktur. O gün yaklaştığında Allah meleklere şöyle diyerek övünür: Bu kullarım ne dilediler? (Müslim, Hac,436;Nesâî, Hac, 194)
📌 "Allah katında zilhiccenin on gününden daha faziletli bir gün yoktur, deyince bir adam şöyle dedi: Allah yolunda cihad etmek o günlerden daha faziletli değil midir? Bunun üzerine Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurdu:
―O günler Allah yolunda cihad etmekten daha faziletlidir. Allah katında Arefe gününden daha faziletli bir gün yoktur. O günde Allah dünya semâsına inerek yer halkı ile semâ halkına övünür ve şöyle der:
Uzak dar yollardan gelen, saçı başı dağınık olarak gelen kullarıma bakınız, rahmetimi umuyorlar ve onlar azabımı da görmeyeceklerdir. Arefe gününden başka bir günde kulların daha çok âzâd edildiği başka bir gün yoktur." (Müsned, Es-Sahih)
📌 "İki bayram gününde; Cuma ve Arefe gününde indi." (Tirmizî)
Hayatınıza rehberlik edecek 40 hadis
ARİFE GÜNÜ DUASI
🔶 Hz. Peygamber s.a.v arife gününde şöyle dua ederdi:
"La ilahe illellahü vahdehü la şerike leh, Lehül mülkü ve lehül hamdü biyedihil hâyrû vehüve alâ külli şey'in kadîr."
Anlamı: "Allah'tan başka ilâh yoktur, yalnız O vardır ve hiçbir şerîki yoktur. Mülk O'nundur ve hamd de O'na mahsustur. Bütün hayırlar O'nun elindedir ve O her şeye kâdirdir."
🔶İmam-ı Tirmizi, Resûl-i Ekrem Efendimiz'in, "Duanın hayırlısı arife günü yapılan duadır." buyurarak Peygamberlerin arife günü duasını şöyle okuduğunu haber verir:
"Lâ ilâhe illâllahü hüve lehü'l-hamdü ve hüve alâ küli şey'in kadir."
Arefe günü okunacak dualar nelerdir?
Resûl-i Ekrem Efendimiz arife gecesinde şu duayı okuyana Cenâb-ı Hak istediğini vereceğini buyurmuştur: "Sübhânellezi fi's-semâvâti arşuhu. Sübhanellezi fi'n-nâri sultânühu. Sübhanellezi fi'l-kubûri kadâuhu. Sübhanellezi fi'l-hevâi rûhuhu. Sübhânellezi raa's-semâe bigayri amedin. Sübhânellezi vadaa'l-arda. Sübhânellezi lâ melcee illâ ileyhi."
ARİFE GÜNÜ GELENEKLERİ
🔶 Dini yaşantımızda önemli bir yere sahip olan arife günü, toplumsal hayatımızda da önemli gelenekler oluşturmuştur.
🔶 Arife gününde bayram hazırlıkları ve alışveriş yapmanın evlere bereket getireceği düşünülmüştür.
🔶 Geçmişten günümüze ertesi günü bayram olması nedeniyle arife gününden çeşit çeşit tatlılar ve yemekler hazırlanır, evler temizlenir bayramı karşılamak için her şey eksiksiz bir şekilde tamamlanırdı. Bunların çoğu Osmanlı'dan tevarüs edilen geleneklerdi.
15 maddede Osmanlı padişahlarının asırlık geleneği: Bayram alayı
Arife çiçeği
🔶 Arife geleneklerinden en güzeli ve en renklisi hiç şüphesiz Osmanlı dönemindeki arife çiçekleriydi.
🔶 Osmanlı'da bayrama kadar sabredemeyen ve bayramlıklarını üstlerine geçirip arife gününde sevinçle sokaklara dökülen bu sevimli çocuklara, arife çiçeği denirdi.
🔶 Arife çiçeği tabirinin kullanılması, çocukların neşeleri ve rengarenk görüntüleriyle sokakları cıvıl cıvıl hale getirmelerinden kaynaklanıyordu.
🔶 Bu tabir, kimi zaman çocukları tatlı tatlı kızdırmak için "arife çiçeği, bayram böceği" hitabına dönüşürdü.
🔶 Bayramı bir gün öncesinden getiren minikler, bayramlıklarını göstermek ve ağızlarını tatlandırmak için de yeni kıyafetleriyle kapı kapı dolaşırlardı.
🔶Arife çiçekleri, herkesin içine huzur, neşe ve umut işlerdi.
Komşulara yiyecek dağıtma
🔶 Arife günü gelenekleri yalnızca Osmanlı'da değil günümüzde de devam etmektedir. Bunlardan biri Isparta'da gerçekleştirilmekte.
🔶 Isparta'da arife günü evlerde "pişi" veya "ıscak" denilen hamur işi yiyecekler yapılarak komşulara dağıtılır.
🔶 Arife günü dağıtılan bu hayırların aileden ölmüş olanların ruhlarına varacağına inanılır. Ayrıca köylerde arife günü yufka ekmeği yapılarak eşe dosta dağıtılır.
🔶Bazı varlıklı aileler yufka ekmeğinin içine etli pilav, irmik veya tahin helvası koyar. Buna "hayır ettim" anlamına gelen "ıscak ettim" denilir. Kimi yerlerde arife günü mezarlara topluca gidilerek, mezar temizliği yapılır, dualar edilir.
Mezarlık ziyareti
🔶 Elazığ'da Arife gününün sabahında mezarlıklara gidilir. Ziyaret esnasında mezarlıklara götürülen şekerler ve yiyecekler mezarlıkların başına konur böylece çocukların sevinmeleri sağlanırdı.
Arife gününde çocukların "gilik" isteği
🔶 Bir diğer arife geleneği de Sivas'ta gerçekleştirilmektedir. Sivas yöresine ait olan küçük simitler memecim olarak adlandırılır. Arife gününde fırıncılar ekmekleri simit şeklinde yaparlar ve buna da "gilik" adını verirler.
🔶 Evlerde de yapılabilen memecim gilikleri, arife sabahlarında çocukların en sevdiği yiyecekler arasında yer alır.
🔶Osmanlı'da olduğu gibi arife sabahından bayramlıklarını giyen çocuklar ellerine bir sopa alırlar ve bütün mahalleyi gezmeye başlarlar. Ziyaret ettikleri evlerin önünde ise "Memecimin havası, madelerin tavası, gökten rahmet, yerden bereket, amin amin bir gilik" manisini söyleyerek ev sahibinden gilik ister.
🔶Ev sahipleri de bu maninin ardından çocukların sopalarına gilik bırakırlar. Gilik yoksa da çocukları elleri boş göndermezler, şeker veya para verirler.