Bazı kelimeler var ki duyulduğu andan itibaren insanın kalbine ferahlık verir. İşte bunlardan biridir merhamet. İnsanı insan yapan erdemlerin başında gelir. İslam bütün varlıkları içine alacak şekilde merhametli olmayı öğütler. Nitekim Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur. “Allah, ancak merhametli kullarına rahmet eder.” Gelin, merhamet mefhumuna daha yakından bakalım.

MERHAMET NEDİR?

📌Merhamet, sözlük anlamı olarak bir kimsenin veya bir başka canlının karşılaştığı kötü durumdan dolayı duyulan üzüntüdür. Yumuşak kalpli, şefkatli, iyilik ve hayırsever olmak, kaba, katı, sert ve kırıcı davranışlardan uzak durmak anlamlarına da gelir.

💠 Merhamet, yukarıdan bakma gibi kibri andıran kötü duyguları barındırmaz. Aksine empati yapma, karşısındaki kişinin durumunu hissetme, şefkat gösterme anlamlarını içerir.

💠 İnsanı insan yapan duyguların başında gelir merhamet. Kişilerin arasında kin ve nefretin oluşmasına engel olan, kalplerin yumuşamasını sağlayan, toplumları birbirine yaklaştıran bir vasıftır.

💠 Arapça olan merhamet kelimesi, rahman ile aynı kökten gelir ki bu Allah'ın isimlerinden biridir.

💠 Merhamet insanlar arasında dayanışma, paylaşma birlik ve beraberliğin güçlenmesini sağlar. Evlât sevgisi, ana babaya saygı ve itaat, sıla-i rahim, muhtaçlara yardım etme gibi vasıflar merhamet duygusunun bir yansımasıdır.

💠Merhamet, Allah'ın insanlara bahşettiği bir lütuftur.

(x)"Merhamet olmasaydı, hayat da olmazdı."

(x)Cahit Zarifoğlu

MERHAMETİN ASIL KAYNAĞI

📌Merhametin asıl kaynağı Cenab-ı Hak'tır. İnsanların sahip olduğu bütün nimetler, yüce Allah'ın merhameti sayesinde var olmuştur.

Kullar, her ne kadar günah işlese de O'nun merhameti gazabına üstün gelir. Peygamber Efendimiz bir hadis-i şerifinde şöyle buyurur:

"Allah merhametini yüz parçaya ayırdı, doksan dokuz parçasını kendi yanında tuttu. Bir parçasını yeryüzüne indirdi. İşte bu bir parça rahmet sebebiyle yaratıklar birbirine merhamet eder. O kadar ki bir hayvanın yavrusunu emzirirken bir kötülük dokunur diye ayağını kaldırması da bu bir rahmettendir." (Buhârî, Edeb 19)

💠Kur'an-ı Kerim de insanlara merhametli olmaları ve insan onuruna yakışan şekilde davranmaları tavsiye edilmiştir. İslam'ın öngördüğü şefkat ve merhamet tüm yaratıkları içine alacak kadar geniş kapsamlıdır.

📌Peygamber Efendimiz (sav), Cenab-ı Hakk'ın kullarına duyduğu merhametin daha iyi anlaşılması için çocuğuna hasret olan annenin durumunu anlatarak örnekler. Hz. Ömer, olayı şöyle aktarır: "(Bir keresinde) Resulullah'a (sav) (ayrı düştüğü) çocuğuna duyduğu özlemden dolayı rastladığı her çocuğu kucaklayan, göğsüne bastırıp emziren bir kadının da aralarında bulunduğu esir grubunu getirdiler. Resulullah (sav) çevresindekilere (o kadını işaretle): "Bu kadının çocuğunu ateşe atacağına ihtimal verir misiniz?" diye sordu. "Asla, atmaz!" dedik. Bunun üzerine Hz. Peygamber "İşte Allah Teâlâ kullarına, bu kadının yavrusuna olan şefkatinden daha merhametlidir" buyurdu. (x) (Buhârî, Edeb 18; Müslim, Tevbe 22. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cenâiz 1; İbni Mâce, Zühd 35 )

PEYGAMBER EFENDİMİZİN HAYATINDA MERHAMET

📌 Resulullah (sav), yüce Allah'ın yeryüzündeki rahmet ve merhametinin temsilciydi. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de de "alemlere rahmet olarak gönderildiği" belirtilir.

"Ve seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik." (Enbiyâ suresi, 107. ayet)

(x) 🔎Enbiyâ suresi, 107. ayetin tefsiri

💠 Hz. Peygamber (sav), hayatı boyunca insanların ilahi rahmete mazhar olması için çaba sarf etti. O'nun merhameti sayesinde toplumlar İslam ile şereflendi.

💠 Peygamber Efendimizin bütün davranışlarına, sözlerine, oturup kalmasına herkese aynı şekilde muamele etmesine bu güzel haslet yansır. Hak yoluna davet etmek için gittiği Taif'te taşlandığı zaman mecalsiz bir şekilde oturduğu bir sırada Cebrail (a.s)'ın onları helak etme teklifine "hayır" deyişi O'nun merhametinin yüceliğini gösterir.

"Andolsun, size içinizden öyle bir peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız ona ağır gelir, size çok düşkündür, müminlere karşı şefkat ve merhamet doludur." (Tevbe suresi, 128. ayet)

(x) 🔎 Tevbe suresi 128. ayet tefsiri

📌Peygamber Efendimizin (sav) kızı Hz. Zeynep'in çocuğu hastalanır. Allah Resulü (sav) kızının evine gider. Kızı, hasta olan çocuğunu Resulullah'a (sav) verir. Çocuk, can çekişmektedir. Durumunu gören Hz. Peygamber (sav) ağlar. Yanında bulunan Sa'd ibn Ubade, "Ey Allah'ın Elçisi! Bu ağlama da ne oluyor? diye sorar. Bunun üzerine Resulullah (sav) "Bu gözyaşı Allah'ın kullarının kalplerine koyduğu bir rahmettir. Yüce Allah kullarından ancak merhametli olanlara merhamet eder." buyurur. (Müslim, Cenaiz, 11)

💠Peygamber Efendimizin hayatına dair bu kıssadan da anlaşılacağı üzere merhamet, insanın kalbinin yumuşak, yardımsever ve duyarlı olmasını sağlar.

MERHAMETİN MEDENİYETİMİZE YANSIMASI

➡ Peygamber Efendimiz şu hadis-i şerifi merhametin önemini gözler önüne serer: "Siz yeryüzündeki bütün varlıklara merhamet edin ki gökyüzündekiler de size merhamet etsin." (x) (Ebû Dâvûd, Edeb, 58; T1924 Tirmizî, Birr, 16)

Rivayet edildiğine göre Hz. Ömer, sokakta gezerken elinde serçe olan bir çocuk görür. Fakat çocuk serçeyi o kadar sıkıyordur ki kuş neredeyse ölmek üzeredir. Hz. Ömer, hemen devesinden iner. Çocuğun yanına gidip "Bunu bana satar mısın?" der.

"Satarım" cevabını veren çocuğa fiyatını sorduğundan iki dirhem yanıtını alır. O dönem, iki dirhem ile bir koyun satın alınabiliyordu. Hz. Ömer, iki dirhemi çıkarıp verir çocuğa, kuşu da hürriyetine kavuşturur. Arkasından Resulullah'ın (sav) "Siz yeryüzündeki bütün varlıklara merhamet edin ki gökyüzündekiler de size merhamet etsin" hadisini söyler.

💠İslami terbiye ile yoğrulan medeniyetimizde Hz. Ömer'in bu merhametinin yansımasını görmemiz mümkündür. Bunun en güzel örneğini kuş evleri oluşturur. Kuşların fırtınadan, yağmurdan, çamurdan, yakıcı güneşten korunmalarını sağlamak için kervansaray, cami, medrese, köşk gibi birçok yapıya eklenmiştir.

(x) 🔎Sevginin kadim mimarisi: Kuş evleri

İMAM GAZZALİ'YE GÖRE MERHAMET

📌İmam Gazzali, bir insanın gerçekten merhametli sayılabilmesi için kendi hür iradesiyle üzüldüğü kişinin sıkıntısını, gücü ölçüde karşılaması gerektiğini belirtir. İslam âlimi, Kalplerin Keşfi eserinde merhametli olmayı şöyle açıklar: Peygamberimiz (sav) buyuruyor ki: "Cennete sadece merhametliler girecektir." Orada bulunan sahabiler "Ya Resulallah! Biz hepimiz merhametliyiz" derler. Peygamberimiz (sav) onlara şöyle cevap verir: "Sırf nefsini esirgeyen kimse merhametli değildir; merhametli kimse hem kendini ve hem de başkalarını esirgeyendir." İnsanın kendine karşı merhametli olması; kendini Allah'ın azabından esirgemesi, yasaklarını işlemekten, emirlerini yapmaktan sakınmasıdır. Bu da günah işlemekten vazgeçerek, işlenmiş günahlardan tövbe ederek, ibadet ederek ve ibadet ederken sırf Allah rızasını gözeterek olur. Başkasına karşı merhametli olmak da İslam'ın tespit ettiği kul haklarına ve canlılara hürmet, başkalarına zarar vermemektir.

💠 Merhametsizlik, kin, nefret, dedikodu gibi kötü davranışlar kalbin kararmasına neden olur. Mutaffifin suresi 14-16. ayetlerde yüce Allah şöyle buyurur:

"Hayır! Gerçek şu ki, yapıp ettikleri kalplerini kaplayıp karartmıştır. Ve gerçek şu ki onlar, o gün elbette rablerinden mahrum kalacaklardır. Sonra onlar mutlaka cehenneme gireceklerdir."

(x) 🔎 Mutaffifin suresi 14-16. ayetlerin tefsiri

💠 Hz. Peygamber (sav) insanların kalplerinin kararmasını şöyle açıklamıştır: "Bir kul günah işlediği zaman kalbinde siyah bir leke meydana gelir. Eğer o kul günahı terk edip bağışlanmayı dilerse, bu leke kaybolur. Şayet tövbe etmez ve günah işlemeye devam ederse, o zaman bu siyah nokta büyüyerek onun bütün kalbini kaplar. İşte Allah Teâlâ'nın, 'Gerçek şu ki, yapıp ettikleri kalplerini kaplayıp karartmıştır' (meâlindeki) âyetinde ifade ettiği kararma ve pas tutma budur." (x) (Müslim, "Îmân", 231; Tirmizî, "Tefsîr", 75)

(x) 🔎 Peygamber Efendimizin hadisleri

(x) 🔎 Kemal Sayar'ın Yavaşla kitabından alıntı ve sözler

💠 Dünyada yaşanan bütün acı ve sıkıntıların nedeni merhametsizlik olduğunu söyleyebiliriz. İnsanın fıtratında var olan merhamet duygusunun açığa çıkarılması, karşısındaki ile iyilik merkezli ilişki kurulması ile mümkün. Bundan dolayı da toplumların bir "merhamet eğitimi"ne ihtiyacı var. Ancak bu sayede bir başkasının acısına kulak kesilip bu haslet ile kalplerimizi yıkayabiliriz.

💠 Merhametin "içimizde bir yerlerde sönmeye yüz tutmuş insanlık kandilini yeniden tutuşturan ve bizi en temel halinde insanlığımıza geri çağıran bir duygu" olduğunu söyleyen Kemal Sayar, genlerimize işlenmiş bu duygu geliştirmek için pratik önerilerde bulunur. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

➡ Çocuklar, anne babaları tarafından merhamet öyküleriyle büyütülebilir.

➡ Okullarda merhamet odaları kurulabilir. Bu odalarda acı veren ve acı çeken buluşturulabilir. Bir başkasının canını yakan olan bir öğrenci, bu odada diğerinin duygularını dinler ve özür dilemeyi öğrenebilir.

➡ Merhamet eksenli dizilere ön ayak olunabilir. Toplumsal bir proje olarak merhamet odaları, toplum içinde ezen-ezilen ilişkisi kurmuş kesimleri bir araya getirerek bir buluşma zemini yaratabilir.

Bazı kelimeler var ki duyulduğu andan itibaren insanın kalbine ferahlık verir. İşte bunlardan biridir #merhamet. İnsanı insan yapan erdemlerin başında gelir.https://t.co/J1zsybOuVj

— Fikriyat (@fikriyatcom) April 22, 2021

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu'na aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz.
Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir. Ayrıntılar için lütfen tıklayın.