İşte bu Siyonist hareketin mimarı dünyayı kana bulayan Theodor Herzl'di. Ömrü boyunca bir Yahudi devleti kurmak için çalıştı… O dönemin dünyasında zenginlikleriyle istedikleri her şeyi elde eden Siyonistler, aşamadıkları Sultana da aynı yolla gitti, fakat beklemedikleri cevaplar aldılar. Theodor Herzl, gözünü Osmanlı Devleti sınırları içerindeki Filistin topraklarına dikti; ancak bu teklifi sert bir şekilde reddedildi. Osmanlı'nın yıkılmadan İsrail'i kuramayacağını anlayan Herzl, yıkım faaliyetleri için büyük çaba harcadı…
SİYONİZM ŞEYTANI THEODOR HERZL
Budapeşteli orta sınıf bir ailenin ferdi olan Theodor Herzl, 2 Mayıs 1860 yılında doğdu. Viyana Üniversitesi'nde hukuk eğitimi aldı. Avukat sıfatını taşısa da yazarlık yaptı ve çeşitli oyunlar yazdı. Siyonizm üstüne tafsilatlı çalışmalar yaptı. En büyük hayali bir Yahudi devletinin kurulmasıydı. Herzl, Filistin topraklarında Yahudi devleti kurmak için İngilizlerle anlaşmış, Alman İmparatoru İkinci Wilhelm'in Osmanlı sultanı ile arası iyi olduğundan onunla da münasebet kurmak istemiş fakat başarılı olamamıştı. Polonyalı diplomat ve gazeteci Newlinsky ile İstanbul'a gelen Herzl, dönemin sultanı İkinci Abdülhamid Han ile görüşmeye çalıştı. 19 Haziran 1896 tarihinde Newlinsky, Sultan İkinci Abdülhamid ile görüşmeyi başardıysa da Filistin'e Yahudi yerleşimi meselesine soğuk bakan sultan, Filistin'de özerk bir Yahudi devletini "kesin bir dille" reddetmiştir. Avukat mesleğinin yerine yazarlık yapan Herzl, 3 Temmuz 1904'de öldü.
"Kuzey sınırlarımız Kapadokya'daki (Orta Anadolu) dağlara kadar dayanır. Güneyde de Süveyş Kanalı'na; sloganımız Davud ve Süleyman'ın Filistin'i olacaktır." (The Complete Diaries of Theodor Herzl, Theodor Herzl, cilt 2, sf.711)
Siyonizm'in kurucusu olan Theodor Herzl, Fransa'da yaşanan Yahudi karşıtlarından etkilendi. Bunun üzerine 'Yahudi Devleti' adında kitap yazarak yaptığı çağrıyla birinci Siyonist Dünya Kongresi'ni topladı. Kongrede "Ben bugün burada Yahudi Devleti'ni kurdum, ancak bunu yüksek sesle söylersem bütün dünya güler. Fakat beş sene içinde ya da elli sene sonra bunu herkes böyle bilecektir" dedi. Kongrede sonunda Yahudi Devleti'nin topraklarını belirleyerek destek verildi. Dünya Siyonist Teşkilatı başkanı seçilen Herzl, Yahudiliği sadece inanç değil bir ırk olarak da kabul ederek devlet kurma gerektiğine inandı.
"Basel'de ben Yahudi Devleti'ni kurdum. Eğer bunu yüksek sesle söylersem bütün dünya güler. Fakat beş sene içinde veya elli sene sonra herkes bunu böyle bilecektir." (The Complete Diaries of Theodor Herzl, Theodor Herzl, cilt 2, sf.581)
İlk önceleri Uganda'ya devlet kurmayı düşünen Herzl, kararını değiştirerek Filistin'de karar kıldı. İngilizlerle iş birliği yapıp Filistin topraklarına Yahudi Devleti kurmaya çalışıp İngilizlerin desteğini de alarak, Sultan İkinci Abdülhamid ile iyi ilişkiler içinde olan Alman imparatoru 2'nci Wilhelm ile temasa geçti; fakat istediği sonuca varamadı. Herzl, Abdülhamid'in yanına gelerek Filistin'e devlet kuracağını söyledi, bunun üzerine Abdülhamid Han, bunu kesin bir dille reddetti…
FRANSIZ DEVRİMİ SONRASINDA DÜNYAYA YAYILAN IRKÇI HAREKETLER
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Filistin'e yapılan Yahudi göçü inorganik bir göçtü. Fransız devrimi sonrasında bütün dünyaya yayılmaya başlayan ırkçı hareketler Yahudileri de etkiledi. Yahudiler, sürgüne gönderildikleri tarihten itibaren kendilerine Yahova (Yahudi tanrısı) tarafından vadedildiği iddiasında oldukları Filistin'e geri dönüp orada bir Yahudi devleti kurma hayalinde oldular. Bu hayallerini gerçekleştirmek amacıyla 19. Yüzyıldaki kargaşa ortamından ve Osmanlının zafiyetlerinden istifade etmek isteyen milliyetçi/ırkçı Yahudiler elde ettikleri ekonomik ve siyasi güçlerini Siyonist hareket adı altında örgütlenerek birleştirdi… Filistin'de devlet kurma amacıyla yola çıkan Siyonist liderler, dünya kamuoyunda zirvede olan milliyetçi ve antisemitik hareketlerden istifade ederek desteklerini arttırdılar. Siyonist hareket bunların sonucu olarak zayıflayan Osmanlı'dan toprak koparabileceği düşüncesiyle Laurence Oliphant eliyle Osmanlı yönetimine Belka Sancağı'nda Siyonist bir koloni kurulabileceği umuduyla bir layiha sundu.
OSMANLI'NIN YIKILIŞINDAKİ SİYONİST PROJE
Yahudiler için kutsal olduğu ve kendilerine vadedildiğini iddia ettikleri topraklarda bir devlet kurma düşüncesinde olan Siyonist liderler, karşılarına çıkan her fırsatı değerlendirme çabasında oldu. Fakat başından beri bu projenin farkında olan Osmanlı padişahları, var güçleriyle bunun önüne geçmeye çalıştılar. Siyonist koloni talebi ve bu talebe cevaben verilen padişah iradeleri bunun en güzel göstergesidir…
Osmanlı Devleti'nin son dönemi düşünüldüğünde Sultan II. Abdülhamid her yönüyle tartışılan önemli bir şahsiyetti. Bazı Yahudi örgütlerin devlet kurma projesinin farkında olan Sultan, bunun önüne geçmek için elindeki bütün kozları kullandı. Özellikle Filistin'e yapılan Yahudi göçünü önlemeye yönelik aldığı tedbirler, Yahudilere toprak satışının önüne geçmek amacıyla bölgedeki toprakları kendi mülkiyetine alması, Siyonist liderler için büyük bir problem oldu. O dönemin dünyasında zenginlikleriyle istedikleri her şeyi elde eden Siyonistler, aşamadıkları Sultana da aynı yolla gitti, fakat beklemedikleri cevaplar aldılar...
Sultan II. Abdülhamid'in tahta geçmesiyle başlayan bu girişimler dönemin Siyonist lideri Theodor Herzl ile zirveye ulaştı. Siyonistlere başkan seçilen Theodor Herzl'in Filistin toprakları için vermeyi taahhüt ettiği, Osmanlı'nın dış borçlarına tekabül eden 20 milyon sterlini reddeden Sultan II. Abdülhamid, temsilci Kont Nevlinski'ye,
"Yahudiler, milyonlarını saklasınlar. İmparatorluğum parçalanınca belki de Filistin'i tek kuruş ödemeden elde edeceklerdir. Fakat ancak kadavramız parçalara ayrılabilir. Vücudumuzun canlı canlı kesilip biçilmesine razı olamam!" cevabını vermiştir.
Hatasını anlayan Herzl, bu defa teklifini, Osmanlı'yı kalkındırmak gibi bugünkü yabancı sermayenin getirilmesine benzer bir kılığa büründürdü. Sultan Abdülhamid bunun üzerine, 1899/1900 yıllarında çıkardığı bir fermanla, Musevilerin Filistin'de toprak satın almalarını ve buraya göç etmelerini yasakladı. Abdülhamid, siyonizmin Avrupalı Yahudiler eliyle Filistin'e sızma ve yerleşme çabalarına da engel olmaya çalıştı. Hatta Musevi asıllı ABD büyükelçisini, siyonistleri kayıran faaliyetlerinden dolayı ülkesine göndermekten geri durmadı.
HERZL'İN HİCAZ DEMİRYOLU'NA YARDIMI DA REDDEDİLDİ
Sultan İkinci Abdülhamid'in en büyük projelerinden Hamidiye Hicaz Demiryolu inşaatı sırasında dünyanın her yerinden yardımlar gelmişti. Şüphesiz bunların ekserisini, samimi Müslümanlar gönderdi. Ancak tamamen menfaat peşinde olanlar da vardı. Meşhur Yahudi Theodore Herzl de böylelerindendi…
Sultan İkinci Abdülhamid tarafından 1900-1908 yıllarında Şam ile Medine-i Münevvere arasında inşa ettirilen Hicaz Demiryolu, Osmanlı Devleti'nin İstanbul'dan başlayan demiryollarının bir bölümüdür. Bu hatla, Mukaddes Topraklar'a ulaşımı kolaylaştırmak ve hacıların daha güvenli bir şekilde hacca gidip gelmesi hedeflenmiştir. Bu demiryolunun yapımı için dünyanın dört bir tarafındaki Müslümanlardan yardımlar gelmiş, her yerde kampanyalar başlatılmıştır. Hicaz Demiryolu için açılan bağış kampanyasına Yahudi devleti heveslisi Theodor Herzl de katılmak ister, ancak Osmanlı Devleti tarafından bu istek münasip bir lisanla nazikçe reddedilir.
Hadiseye dair olan Fransızca belgede Herzl, yardım için verdiği çekin iade edilmesinin kendisini üzdüğünü ifade etmiş. Bu sözlerinden anlaşılıyor ki Theodore Herzl, Sultan İkinci Abdülhamid Han'ı yumuşatmak ümidindeydi. Hatıralarında geçtiği üzere Herzl, dönemin Viyana Sefiri ve mevzumuz olan belgeyi Viyana'dan gönderen Mahmud Nedim Bey'le de birtakım görüşmeler yapmış ise de isteğine bir türlü nail olamamıştır.
Günümüz Türkçesiyle:
Mâbeyn-i Hümâyûn Başkâtipliği'ne
Merhametli efendim,
Mösyö Herzl'in Hamidiye Hicaz Demiryolu inşaatına yaptığı yardımın kabulüne imkân olmadığından, bu maksatla verdiği iki yüz liralık çekin kendisine iadesi ve mezkûr çeki geri aldığına dair elinden belge alınarak takdim edilmesi padişahımızın iradesi gereğiydi. Bu konudaki talimata dair 1 Nisan 1902 tarihli ve 9855 numaralı mektubunuz elimize ulaşmış, gereği yerine getirilerek Herzl'den alınan belge, ekte takdim edilmiştir. Bu konuda emir ve ferman sizindir.
14 Nisan 1902, Viyana Elçisi, Mahmud Nedim
Siyonistler istediklerini elde edemeyince hedeflerine ancak Osmanlı'nın yıkılmasıyla ulaşabileceğini anladılar. Bunun için de en büyük engel olan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi gerekti. Osmanlı Devleti'ndeki iç çekişmeler Siyonistlerin de katkısıyla 1909'da Sultan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesiyle sonuçlandı.
"Siyonizmin amaçlarına ulaşabilmesi için Osmanlı'nın dağılmasını beklemeliyiz." (The Complete Diaries Theodor Herzl, Theodor Herzl, cilt I, sf.374)
Sultan II. Abdülhamid, aldığı bütün önlemlere rağmen Filistin'e yapılan Yahudi göçün önüne geçememişti. Fakat buna rağmen sert tedbirler devam etmekteydi. Böylece göçün Siyonistlerin istediği oranda olması engellenmiş olacaktı. Siyonist hareket göçü organize etmekle birlikte kuracakları devletin yeri için çok ihtimalli düşünüyordu. Yani hem Filistin hem de Arjantin hem de Uganda toprakları Siyonist devlet için seçenekler arasında yer alıyordu. Çünkü hareket, belirlediği bölgelerde kurmayı düşündüğü Siyonist devlet için büyük bir nüfusa ihtiyaç duymaktaydı ki söz konusu yerlerde Yahudi nüfusu ya hiç yoktu ya da çok azdı. Fakat Theodor Herzl'den sonra ihtimaller ortadan kaldırılmış, Siyonist devlet için hedef teke düşmüştür. Bunun içindir ki Dünya Siyonist Örgütü 1905'ten sonra tamamıyla Filistin'e yönelmiştir.
Onlara göre Yahudilerin göç edebilecekleri ve devlet kurabilecekleri tek yer Filistin topraklarıydı. Fakat söz konusu tarihe kadar organizeli bile olsa istenen düzeyde Yahudi nüfus Filistin'e taşınamamıştır. Dolayısıyla bu tarihten önce Filistin'deki Yahudi nüfusunu büyük rakamlarla ifade etmek imkânsızdır. Çünkü Avrupa'dan çıkarılan Yahudiler her şeye rağmen Amerika'ya gitmeyi tercih ediyorlardı. Mesela 1880-1914 tarihleri arasında Amerika'ya göç eden Yahudi sayısı üç milyonu bulmuştu…
Ortaya çıkan sonuç Siyonistlerin önündeki en büyük engelin ortadan kalkmasını ve amaçlarına bir adım daha yaklaşmalarını sağladı. Zaten çalkantı içinde olan Osmanlı Devleti'nin bu zaafından istifade eden Avrupalı devletler ve Siyonistler, Birinci Dünya Savaşı'yla istediklerini elde ettiler…
II. ABDÜLHAMİD İLE HERLZ ARASINDAKİ İLİŞKİ
Herzl'in 1902 yılı Haziran ayının ilk haftasında İstanbul'a gelişi
Yahudi tarihi uzmanı Avram Galante'nin (1873-1945) Fransızca kaleme aldığı, Sultan II. Abdülhamid ile Theodor Herzl arasındaki ilişkileri ve Siyonizmin Osmanlı'dan toprak koparma macerasını konu edinen makalesinin Türkçe'si Derin Tarih tarafından ilk kez yayınlanmıştı:
…Theodor Herzl kapıları zorluyor Sultan II. Abdülhamid'in, Siyonizmin kurucusu Dr. Theodor Herzl'e, Filistin'e bir Yahudi göçüne izin vereceği vaadi etrafında zaman içinde dünya basınında çok gürültü çıkarılmıştı. Kuşkusuz devrin sansürü ülke basınının bu konudan söz etmesini yasaklamıştı, konu da zamanın etkisiyle unutulup gitti.
Herzl 1902 yılının Haziran ayının ilk haftasında İstanbul'a geldi, Moşe Levi'ye bir ziyarette bulundu ve bu ziyaret sırasında ondan kendisine Sultan ile bir görüşme ayarlamasını rica etti. Sultan'ın huzuruna kabul edilmek için bazı formalitelerin yerine getirilmesi gerektiği için Kaymakam bu husustaki talebi Saray'ın Başmabeyincisine iletti. Saray ile Hahambaşılık arasındaki bu konuya ilişkin yazışmalar aşağıdadır:
A
No. 559
Serkarin-i hazreti şehriyarî Hacı Ali Paşa hazretlerine
Devletlu Efendim hazretleri. Viyana'da münteşir Neue Freie Presse gazetesi müdürü ve sermuharriri olup bu kerre İstanbul'a gelmiş olan hayırhahan-ı saltanat-i seniyyeden fotoğrafı melfuf [ekli] Avusturyalı Doktor Theodor Herzl nam zatın refakat-i daiyanemle huzur-i mekârim-neşur-i hazret-i hilafetpenahiye şerefmüsûl olmak arzusunda bulunduğundan, bu babdaki emr ü ferman-ı padişahî ne merkezde olduğunun lütfen emr ü iş'ar buyurulması menût-i rey-i âli-i vezirazamîleridir. Ol babda ve her halde emr ü ferman hazret-i limen lehü'lemrindir1.
8 Haziran 1318
İstanbul ve tevabii hahambaşı kaymakamı
Moşe Levi
B
No. 1495
Hahambaşılık kaymakamlığına
Rütbetlu Efendim.
8 Haziran 1318 tarih ve 559 numaralı tezkere-i ruhaniyeleri üzerine keyfiyet lede'l-arz mevzubahs olan Avusturyalı Doktor Theodor Herzl'in huzur-i hümayuna çıkmak arzusunu neden zat-i âlilerine izhar etmiş ve Sefir-i kebir [Büyükelçi] Baron de Calice2 cenablarına müracaat etmemiş olduğunun esbabını beyan buyurmanızı cümle-i iradat-i ilham-gayat-i hilafetpenahiden olduğunu beyan eylerim Efendim.
10 Haziran 1318
Serkarin-i hazret-i şehriyari
Hacı Ali
C
Serkarin-i hazret-i şehriyari Hacı Ali Paşa hazretlerine
Devletlu Efendim hazretleri.
10 Haziran 1318 tarihli ve 1495 numaralı tezkere-i saniyelerine cevaptır. Avusturyalı Doktor Theodor Herzl'in delalet-i acizanemle huzur-i şahaneye çıkması kendisinin mensup olduğu milleti hakkındaki efkâr ve niyyât-i halisane-i şehriyarîye [padişahın halisane fikir ve niyetlerine] âgâh olmak arzusundan neş'et etmiştir, yoksa Sefir-i kebir marifetiyle huzur-i şahane ile şerefyâb olabileceğine dair irade-i şahane şerefsudûr ettiğini müteakip sefir-i müşarunileyhe [sözkonusu büyükelçiye] müracaat edebileceğini lede'l-istizah [sorunca] mumaileyhten alınan işbu cevabını arz ederim Efendim. Ol babda ve her halde emr ü ferman hazret-i limen lehü'l-emrindir.
12 Haziran 1318
İstanbul ve tevabii hahambaşı kaymakam
Moşe Levi
D
Dirayetlu Efendim hazretleri
Avusturyalı Theodor Herzl hakkındaki son arize-i cevabiyeniz [cevabî dilekçeniz] arz-i atebe-i ulyâ kılınmıştır. Önümüzdeki Cuma günü selamlıktan sonra saat 6'da nişan-ı zîşanları ta'lik etmeyerek
[takmayarak] ve elbise-i resmiyeniz iktisa olunmayarak suret-i gayr-i resmiyede [gayri resmî şekilde] refakat-ı âliyenizle kabul buyurulacağınızı emr ü ferman-ı merhamet-beyan-ı hümayunları olduğu beyan olunur Efendim.
15 Haziran 1318
Serkarin-i hazret-i şehriyari
Hacı Ali
2
HERZL, SULTAN'IN HUZURUNDA
Başmabeyinci'nin Herzl'in görüşme talebinin kabul edildiğine ilişkin tezkeresi kendilerine iletilince Kaymakam ile Dr. Herzl, Hahambaşılığın Kapukâhyası Jesaie Adjiman Efendi ile birlikte 21 Haziran 1318 (4 Temmuz 1902) tarihinde Saray'a gittiler ve Hacı Ali Paşa tarafından çok iyi karşılandılar. 3 Kahveler içilirken, Başmabeyinci basın konusuna değindi ve Sultan'ın Neue Freie Presse, Berliner Tageblatt, Le Temps ve Times gazetelerine ilişkin çok özel değerlendirmelerinin olduğunu ve bu gazetelerden birinin müdürüyle tanışmış olmaktan zevk duyduğunu söyledi.
Moşe Levi, Dr. Herzl ve Kapukâhyası huzura girdiklerinde Sultan onları büyük bir nezaketle karşıladı, oturmaları için yer gösterdi ve İmparatorluk tercümanı Münir Paşa'dan misafiri huzurda görmekten çok hoşnutluk duyduğunu söylemesini, aynı zamanda da İstanbul'u ziyaretinin nedenini sormasını istedi. 4 Tercüman buyruğu yerine getirdi; öncelikle sıcak karşılanışı için teşekkür etmiş olan Herzl'in cevabını Efendisine iletti. Herzl seyahatinin amacına ilişkin olarak bir kalp rahatsızlığından muzdarip bulunduğu için İstanbul'da bir süre dinlenmek istemiş olduğunu ve bu fırsattan istifade ederek Sultan ile bir konuda, Sultan'ın belirleyeceği gün ve saatte, başbaşa görüşmek için yararlanmayı amaçladığını belirtti. Sultan hep Münir Paşa'nın aracılığıyla ona Hahambaşı ile birlikte gelmiş olduğuna göre, söz konusu görüşmeye Hahambaşı'nın da katılabileceğini ve bu görüşmenin de hemen yapılabileceğini söyledi.
Sultan'ın bu ifadesi üzerine Herzl kendisine şunları söyledi: 'Zat-ı alinizin huzuruna kabul edilmek isteğimi belirttiğimde 2 şeyi göz önünde bulundurmuştum: Birincisi, Yahudi tebalarına karşı hep beslemiş oldukları sempatilerinden dolayı kendilerine teşekkür etmekti. Bu sempatinizin tüm dünyadaki Yahudilere de yönelebileceğine inanmak isterim.'
Sultan şu cevabı verdi: 'Yahudi tebamı gerçek Osmanlılarım gibi severim.' Herzl 'İkinci olarak da Zat-ı alilerine kurmuş olduğum ve Siyonist Cemiyet adını taşıyan, büyük bir cemiyetin adına bir öneride bulunmak istiyordum' dedi. 'Bu cemiyetin programının Zat-ı alinizin fikir ve ilkelerine ters düşmediğini hemen eklemem gerekiyor. Dernek bazı yabancı ülkelerde acı çekmekte olan Yahudileri huzur ve sükûna kavuşturmayı amaçlıyor. Söz konusu olan şey, sadece Zat-ı alinize ve ülkenize yararlı olabilecek Yahudilerin Filistin'e göç etmelerine imkân sağlaması için Hükûmetinize gerekli buyrukları vermenizdir. Filistin için ne Mısır'da olduğu gibi özerklik, ne de Sisam adasında olduğu gibi bir bayrak değişikliği talep ediyorum.5,6 Filistin'de Girit adasındakine benzer bir rejimin kurulmasını istiyorum.7 Bu talebim kabul edilirse cemiyetim ve onu destekleyenler Zat-ı alilerinin belirleyecekleri bir meblağı İmparatorluk Hazinesi'ne bağışlayacaklardır. Umarım bu talep fikirlerinize uygundur. Değilse bu talebimi geri çekmeye hazırım.'
Abdülhamid 2 dakika sessiz kaldıktan sonra şunları söyledi: 'Yahudi milletine olan büyük güvenim bu teklifinizi reddetmemi engellemiyor. Yine de Bakanlığımla bu konuda istişare yaptıktan sonra bu teklifinizin kabul edilmesi mümkündür. Bakanlığım bu öneriyi makul bulursa uygulamaya geçirilmesi için gerekenleri yapacaktır. Cevabım sizi memnun etti mi?' Herzl bu sözlere, 'Çok memnun oldum efendim; görüşmemizin sonucunu meslektaşlarıma telgrafla bildirmeme izin verir misiniz?' karşılığını verdi. Sultan 'Tabii ki' dedi ve ekledi: 'Viyana'ya dönmeden önce bu taraflara geliniz, Saray'ın kapıları size açıktır.'
3
SULTAN, HAHAMBAŞI'NI AĞLATIYOR
II. Abdülhamid ile görüşmesinden sonra Dr. Herzl İstanbul'da birkaç gün daha kaldı ve ardından Viyana'ya döndü. Sultan, Herzl'in Avusturya başkentine varmasını bekledi; oraya vardığı günün akşamı bir yaverini, Kaymakamın ertesi günü Saray'a gelmesini Hahambaşılığa iletmekle görevlendirdi. Moşe Levi davete uyarak Osmanlı saatiyle 2'de (yaklaşık sabahın saat 9'unda) Saray'a gitti ve alışılagelmiş olduğu üzere Hacı Ali Paşa'nın odasında dinlenmeye çekildi; Hacı Ali Paşa da kaymakamın geldiğini Sultan'a bildirdi. Sultan cevap verdi: Bir az beklesin. (Fransızca metinde aynen böyle. Ç.N.) Öğleye doğru Başmabeyinci Sultan'a kaymakamın beklemekte olduğunu hatırlattı.
Sultan'ın cevabı aynı oldu. Akşam olurken Başmabeyinci üçüncü kez Sultan'ın huzuruna çıktığında, Sultan Kaymakamın gitmesini ve yarın gelmesini söyledi. Moşe Levi, Sultan'ın işlerinin çokluğu nedeniyle kendisiyle görüşemediğini düşünerek Saraydan ayrıldı.
Ertesi gün aynı saatte Saray'a geldi. O gün de aynen önceki gün gibi geçti. Moşe Levi bu kez, yine ertesi gün gelmek üzere Saray'dan ayrılırken Sultan'ın kendisine karşı olan tutumundan kuşkulanmaya başladı. Üçüncü gün de akşama dek aynen önceki 2 gün gibi geçti. 8 Sultan'ın Osmanlı Yahudiliğinin liderine karşı bu tutumu yüzünden Moşe Levi'nin çehresinde oluşan kaygı Başmabeyincinin dikkatini çekti. Bu durumdan Sultan'a söz etti, Sultan da Moşe Levi'yi güneş battıktan sonra huzuruna getirmesini söyledi. Sultan onu karşısına oturttu. Başka zamanlardakinin tersine en ufak bir sıcaklık belirtisi göstermedi ve birkaç dakikalık bir sessizlikten sonra kuru ve sert bir ses tonuyla şunları söyledi: 'Hahambaşı, amcamın [Abdülaziz] tahtta olduğu zamandan beri sizi tanırım ve birkaç gün öncesine kadar sürdürmüş olduğunuz sadakatinizi takdir ederdim.9 Fakat Herzl'in gelişinden sonra bu sadakatten ayrılmış olduğunuzu büyük bir esefle müşahede etmiş bulunuyorum.
İmparatorluğumdan bir karışlık toprak parçasının bile verilemeyeceğini çok iyi bilen siz Hahambaşı, nasıl oldu da İmparatorluğumun Müslüman ve Hıristiyan alemlerinin gözlerinin üzerinde olduğu bir parçasına ilişkin olarak benden böyle bir talepte bulunması için o adamı buraya getirebildiniz? Bu adamın talebinin yüzde birini bile kabul etseydim benim ve İmparatorluğumun başına kim bilir neler gelirdi!
Şimdi cevap veriniz: O adamın beni ziyaret etme maksadından haberiniz var mıydı, yok muydu? Burada nelerin olup biteceğini biliyor muydunuz, bilmiyor muydunuz?' Üzgün ve mahcup olan Kaymakam şu cevab verdi: 'Zat-ı alinizin sadakatime ilişkin düşünceleri doğrudur. Size hep sadık kaldım. Şimdi de sadığım ve hep sadık kalacağım. Efendimiz, yemin ederim ki, Herzl'in burada Siyonizmden söz edeceğini bilmiyordum; bu konuda daha önce bana hiçbir şey söylemedi. Beni onun suç ortağı olmakla suçlamayın. Ben masumum, milletim (Osmanlı İmparatorluğundaki Yahudiler) de masumdur!' Bunları söyledikten sonra Moşe Levi ayağa kalktı, ağlayarak Sultan'ın ayaklarına kapandı ve kendisini ve milletini affetmesini istedi. Sultan öfkeyle ayağa kalktı ve şöyle dedi: 'O adamın ziyaretinden haberinizin olmadığını söylüyorsunuz, oysa mektubunuzda onun benimle Yahudi milletine ilişkin bir konuda görüşmek istediğini yazıyorsunuz! Ne demek oluyor bu?!'
Moşe Levi gözleri yaşlarla dolu bir vaziyetle, 'Efendimiz, o adam gazeteci, Zat-ı alinizin genel olarak Yahudi sorunu konusundaki görüşlerini öğrenmek istediğini zannetmiştim' [dedi]. Yetmişlik bir ihtiyarın karşısında ağlamasından duygulanmış olan Sultan onu şöyle teselli etti:
'Şimdi sizin masum olduğunuzu anladım.' Sonra Hacı Ali Paşa'yı çağırdı ve Hahambaşı Efendi'yi dinlendirmesini emretti. Moşe Levi Başmabeyincinin odasında yarım saat kadar dinlendikten sonra gecenin ilerlemiş bir saatinde evine döndü. Çekmiş olduğu bu heyecanlar kendisini hasta etti. 15 gün yatakta yattı Hastalığı sırasında sağlık durumunu sarayın Başmabeyincisine bildirdi, o da Sultan'ı durumdan haberdar etti. Abdülhamid de Hahambaşı Efendi'ye 100 altın gönderdi.
4
SULTAN AFFEDER...
Osmanlı İmparatorluğu'ndaki çeşitli gayri Müslim toplulukların, patrikler ve hahambaşı gibi dinî liderlerin dinî ve siyasî uğraşılarının (ancak Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hahambaşı hiçbir zaman siyasal uğraşı içinde olmamıştır) yanında kişisel çıkarlarını korumaya yönelik özel kaygıları, bu din adamlarının aralarında kimi kez kıskançlık ve rekabetlere yol açan kaygıları vardı. Sultan'ın bu liderlerden birini ödüllendirmesi, diğerlerini, kendilerine bir telafi yolu bulmak için hareket geçiriyordu. II. Abdülhamid'in, Herzl'in gidişinden sonra, Kaymakamı huzuruna çağırması Kaymakam için müthiş bir darbe olmuştu. Öyle ki, Kaymakam makamında kalıp kalamayacağını kendi kendine sorar hale gelmişti. Moşe Levi'nin huzurda çekmiş olduğu heyecanın sonucu olan hastalığı sırasında Sultan'ın ona 100 altın göndermiş olması, özel bir ödülden çok, bir merhamet göstergesi olarak değerlendiriliyordu; bu nedenle de Osmanlı Yahudiliğinin lideri kaygılanmaya devam etmekte haklıydı. Oysa Sultan onu çok seviyordu ve her yeri geldiğinde de bunu birinci kâtibine ve Başmabeyinciye ifade ediyordu. Hükümdarın Hahambaşına olan sevgisi Yahudi unsurun ülkeye hiçbir kaygı yaşatmamış ve her seferinde sadakatini kanıtlamış olmasından kaynaklanıyordu. Hatta İmparatorluk ailesinin küçük yaştaki şehzadelerini Moşe Levi'ye birçok kez 'hayır duası' bile ettirmişti. (Yahudilikte din adamının çocuğun başına elini 'Senin hayırlı bir insan olmanı niyaz ediyorum' demesi. Naim Güleryüz'ün notu.)
Cereyan eden bir olay, Hahambaşı'na Sultan'ı sınama fırsatını verdi. Aynı zamanda Doğu Rumeli'nin Genel Valisi de olan Bulgar Prensi Ferdinand, Sultan'ı ziyarete gelmişti. Ferdinand, Abdülhamid'den Bulgar Eksarhını (Patrik) Ökümenik Patrik ile aynı düzeyde tutmasını rica etti. Prensin bu ricası, Ortodoks Kilisesinin lideri olarak, Patrikhanenin etkisini zayıflatmak isteyen Sultan'ın niyetlerine de uygun düşüyordu. Abdülhamid, Bulgar Eksarhına, dinî liderlerin arasında yalnızca ökümenik patrikliğin sahibi olduğu, birinci dereceden pırlantalı Mecidî nişanını verdi. Hahambaşılık Kaymakamı Saray'a yaptığı resmî ziyaretlerde biri sırasında Başmabeyinci'den kendisine de aynı nişandan verilmesi arzusunu iletti; zira Hahambaşılık, Bulgar Eksarhlığından daha kıdemli bir kurumdu. Sultan bu isteği yerine getirmedi, buna karşılık Kaymakama İftihar nişanı ile 300 altın lira verdi. Bir süre sonra Saray'a yeni bir ziyareti sırasında, Kaymakam aynı konuya yine değindi. Bu kez Sultan ona pırlantalı ve altından bir tütün tabakası hediye etti ve kendisinden hep hoşnut bulunduğunu, fakat Eksarh'a pırlantalı nişan vermiş olmasının tümüyle siyasî sebeplere dayalı olduğunu söyledi.
Moşe Levi bu açıklamadan hoşnut olmuştu: Demek ki Sultan, Herzl'i huzuruna çıkarmış olmasından dolayı kendisine kin beslemiyordu.
5
SULTAN YAHUDİ GÖÇÜNE KARŞIDIR
Abdülhamid'in, kendisine 15 seneden fazla hizmet etmiş olan eski Başkâtibi Tahsin Paşa İstanbul'a gelip bir Cuma günü selamlık töreninde sonra Siyonist sorununa ilişkin olarak Sultan ile görüşüp istediğini elde edemeden Viyana'ya dönmüş olan seçkin bir Siyoniste anılarında birkaç satır yer vermişti. 11 Sultan'ın eski Başkâtibi sözlerine; Abdülhamid'in sonraları, Behor Efendi'yi göndererek söz konusu Siyonisti (yani Herzl'i) huzuruna çağırmayı düşünmüşse de, sonradan bu fikrinden vazgeçmiş ve bundan bir daha hiç söz etmemiş olduğunu ekliyor.
Sultan'ın Behor Efendi'yi Herzl'e göndermek istemesindeki amacı neydi? Abdülhamid'in Siyonizmin kurucusuyla Filistin'e bir Yahudi göçü konusunda tekrar görüşmeye karar vermiş olduğu sanılabilir.
Oysa böyle bir şey söz konusu olamazdı; zira Sultan'ın psikolojisini bilenler (ki bu satırların yazarı da onlardandır) Abdülhamid'in yukarıda belirtilmiş olan nedenlerden dolayı Filistin'e bir Yahudi göçüne hiçbir biçimde hoş bakmayacağı noktasında görüş birliği içindedirler.
Abdülhamid belki de Osmanlı İmparatorluğu'nun başka vilayetlerine yapılabilecek bir Yahudi göçü konusunda yeni önerilerde bulunmak ya da Moşe Levi'ye, 1893 yılında, yani Herzl'in İstanbul'a üçüncü gelişinden 9 sene önceki önerisini yenilemek istemişti. Söz konusu öneriye gelelim.
1900 yılının ilkbaharıydı. Bir gün Moşe Levi'nin öğle yemeği sırasında Sultan'ın bir yaveri Saray'ın kayığı ile Kaymakamın ikamet ettiği Ortaköy'e geldi ve Kaymakama Mabeyn Başkâtibinin bir mektubunu sundu. Mektupta Sultan'ın Moşe Levi'yi, aynı gün öğleden sonra huzurunda görmek istediği ve yanında tercümanlı yapabilecek derecede iyi Türkçe bilen birinin bulunmasını emrettiği belirtiliyordu. Hahambaşılığın Kapukâhyası'nın hasta olması nedeniyle Moşe Levi yanına torunlarından birini aldı ve yaverin emrine tahsis etmiş olduğu kayıkla Saray'a gitti. Huzura girdiğinde Sultan, Hahambaşını oturttu, torunu ise onun oturduğu sandalyenin arkasında ayakta durdu. Abdülhamid, Kaymakamın sağlık durumunu sorduktan sonra atalarının da hep takdirini kazanmış olan Yahudi unsurun sadakatinden duyduğu hoşnutluğu belirtti ve Yahudilerin ülke için yeni hizmetlerde bulunup bulunmayacaklarını sordu. Moşe Levi, Yahudilerin Zat-ı devletlerinin emirlerine amade olduklarını ve zaten kutsal kitaplarının Yahudilerin yaşamakta oldukları ülkelerin yasalarını dinî yasalar gibi kabul etmelerini buyurduğunu belirtti. Tercüman görevini yerine getiriyordu.
Kaymakamın cevabıyla tatmin olan Sultan, doğrudan konuya girdi ve özet olarak şunları söyledi: 'Yahudilerin çeşitli ülkelerde eziyet çekmekte olduklarını ve çoğunun rahata kavuşmak için ülkeme gelmiş olduklarını biliyorum. Osmanlı İmparatorluğu'na gelmek isteyecek olan Rus Yahudilerini ve diğerlerini seve seve kabul edeceğim. Niyetim, yerli Yahudilerle birlikte bana 4. Ordu'ya bağlı 100 bin kişilik bir kuvvet bağlayabilecek olan o göçmenleri Doğu Anadolu'nun bir bölgesine yerleştirmektir. Beslenme durumları Yahudi askerler için bir engel oluşturacak olursa onlar için özel mutfaklar da kurdururum (koşer'i kastediyor – Ç.N.). Bu konuda ne diyorsunuz Hahambaşı Efendi?' Hahambaşı, Yahudi topluluğunu askerlik hizmetine almak istemekle bahşetmiş olduğu onurdan dolayı Sultan'a teşekkür etti ve konuyu Hahambaşılık Dinî Meclisi'ne mahrem bir biçimde götüreceğini söyledi. Söz konusu Meclis, Sultan'ın isteğini kabul etti ve 17 hahamın imzasıyla bir akit metni hazırlandı. Bu metinde Osmanlı Yahudiliğinin, askerlik hizmetine alınmakla Padişah'ın kendilerine duymakta olduğu güvenin bu yeni kanıtından dolayı minnettar olduğu belirtiliyordu.
Sultan Abdülhamid akit konusunu Meclis-i Vükela'ya sevk etti. Meclis, Yahudilerin ülkeye olan bağlılıklarından özellikle etkilendi fakat ülkedeki diğer gayrimüslim unsurlara ilişkin siyasal değerlendirmeler nedeniyle bu iş için zamanın henüz uygun olmadığı kanaatine vardı. Hahambaşılık Kaymakamı aradan geçen zaman içinde bu konuda bir cevap alamayınca Saray'ın Başmabeyincisi Hacı Ali Paşa'ya konunun akıbetini sordu. Başmabeyinci kendisine Meclis-i Vükela'nın bu konudaki kararını bildirdi. Abdülhamid'e gelince, bir daha bu konudan hiç söz açmadı.
YILDIZ'DA ÇOK ÖZEL BİR MİSAFİR
Bu Herzl'in İstanbul'a üçüncü seyahatiydi. Bu kente ilk kez 1898 Ekim'inde, İmparator II. Wilhelm'in Sultan II. Abdülhamid'i ziyareti sırasında gelmişti. Siyonizmin kurucusu, Yıldız Sarayı'nda kendisine ayrılmış olan küçük evde kaldı ve Sultan tarafından kabul edildi. Orada II. Wilhelm'e projelerinden söz etti ve bunların gerçekleşmesi için kendisinden Sultan nezdinde aracı olmasını istedi. II. Wilhelm bu tasarılardan Sultan'a söz etmemiş gibidir.
1901 yılında Herzl İstanbul'a tekrar geldi ve Saray ile ilişkileri olan ünlü Yahudi Doğu uzmanı Vambery'nin birçok girişimlerinden sonra 17 Mayıs günü Sultan tarafından kabul edilerek kendisiyle özel bir görüşme yaptı. Bu görüşmenin sonunda Abdülhamid ona birinci dereceden Mecidiye nişanı ile pırlanta bir kravat iğnesi hediye etti.
KRAVAT İĞNESİYLE VERİLEN İNCE MESAJ
Saray'dan çıkışında, Herzl haberi telgrafla Viyana'ya bildirir ve haber tüm dünyayı dolaşır, çok gürültü çıkmasına neden olur. Kendi payıma, Saray ile Hahambaşılık arasındaki 4 yazışmanın kopyaları ve Herzl ile yapılan görüşmenin ayrıntıları elime geçene ve Abdülhamid'in sonradan Kaymakama davranışını öğrenene dek, Sultan'ın vaadine hiç inanmamış olduğumu itiraf ederim. Bunun iki nedeni vardı: 1) Avrupa'daki Jöntürkler Abdülhamid'e karşı müthiş bir kampanya yürütüyorlar ve onu İmparatorluğun dağılmasından sorumlu tutuyorlardı. Bu kampanyanın yansımaları, Hamidî otoritelerin tüm önlemlerine rağmen, Türkiye'deki halk arasında yayılıyordu. Abdülhamid'in, finansman karşılığında, Filistin'e Girit'tekine benzer bir statüyü tanıyacağını öne sürmek, Sultan'ın psikolojisini ve Osmanlı halkının ecdat miraslarına olan tutkusunu bilmiyor olmak anlamına gelirdi. 2) Gerçek Halife ve dinin koruyucusu olarak kabul edilen Abdülhamid'e İslam dünyasında hayranlık duyuluyordu. Siyasal sığınmacı olarak 1904 yılında gitmiş ve 1908 Anayasasının ilanına kadar orada Jöntürklerle çalışmış olduğum Kahire'de, gazeteci olmam nedeniyle dünya Arap basını hareketini izledim. O zamanlar İstanbul halifeliğin başkenti idiyse, Kahire de 20 binden fazla Müslüman öğrencisi bulunan El-Ezher Üniversitesi'yle halifeliğin manevi başkentiydi.
Tüm İslam aleminin gözü üzerinde olduğu için Abdülhamid Yahudiler için olduğu kadar Müslümanlar için de kutsal bir kent için Yahudilerin lehine olabilecek herhangi bir şeyi, istese dahi yapamazdı. Abdülhamid'in, Herzl'in gidişinden sonra Moşe Levi'ye karşı takınmış olduğu tutumu öğrendiğimde değerlendirmelerimde yanılmamış olduğumu anladım, zira Sultan'ın Herzl'e cevabı, tamı tamına olumsuz bir evet'ti; zira, 3 ay sonra gerek kutsal mekânları ziyaret için, gerekse iş için Filistin'e giden Yahudilerin, Osmanlı teb'ası olsun ya daolmasınlar, ikamet sürelerini geçirmemeleri için konulan mevcut önlemler artırılmıştı.
1. Dünya Savaşı sırasında bir gün, daha sonra değinilecek olan, müteveffa Ayan üyesi (senatör) Behor Efendi (Behor Yehuda Eşkenazi) ile söyleşirken, Herzl'in Sultan ile görüşmesine ilişkin olarak neler bildiğini sordum. Hiçbir şey bilmediğini, fakat Abdülhamid'in ona, Siyonizmin kurucusunun göğsüne batırılmasını dilemiş olduğu değerli bir kravat iğnesi hediye ettiğini öğrendiğini söyledi. Behor Efendi Sultan'ın, Herzl'in önerisine çok öfkelenmiş olduğunu ifade etmek istiyordu…
YAHUDİ DEVLETİ MESELESİNİN TARİHİ HERZL'İN ÖNCESİNDE DE VARDI
Theodore Herzl politik Siyonizm'in resmi kurucusu olarak kabul edilse de Filistin'de bir Yahudi devleti kurulması meselesi çok daha öncesine dayanır. Mesela dönemin Yahudi liderlerinden olan Moses Montefiore daha 1839 yılında İngiltere himayesinde Filistin'de bir Yahudi devleti kurulması gerektiğini ifade etmişti. Siyon Aşıkları örgütünün liderlerinden biri olan Pinsker, ileride başvurulacak diplomatik çabalara zemin hazırlayacağı düşüncesiyle Filistin'de Yahudi kolonizasyonun gerekli olduğunu savundu. Osmanlı Devleti'nin son döneminde, özellikle Siyonist hareketin kurulmasından sonra, bölgeye organizeli göçlerin başlaması padişahların dikkatini çekti. Sultan II. Abdülhamid, bu konuda her türlü tedbiri almaktan çekinmedi. Bundan dolayı Filistin meselesi veya Siyonist göçü söz konusu olduğunda, akla gelen ilk isim Sultan II. Abdülhamid oluyordu…
İNGİLİZLERİN DESTEĞİ OLMASA SİYONİST HAREKET TARİH OLACAKTI
California Üniversitesi'nde profesör olan James L. Gelvin'e göre, İngiltere'nin siyonizmi desteklemesinin önemli sebepleri vardı. Bunlardan en önemlisi, Hindistan'a giden yolun yani Süveyş Kanalı üzerindeki kontrolün devam etmesiydi. Bir diğeri ABD ile aralarındaki düşmanlığın son bulması ve ardından Yahudilerin mâli kaynaklarını İngiliz bankalarına çekmektir. Netice olarak, siyonist hareketin 1. Dünya Savaşı'nda İngiltere'den aldığı destek olmasaydı, o da tarihe karışan çok sayıda milliyetçilikten birisi olarak tarihe geçecekti…
Derlenmiştir.
DergiPark- Yahudilerin II. Abdülhamid Döneminde Filistin'e Göç
Girişimleri ve Oliphant'ın Siyonist Koloni Talebi, Ziya Polat
Yedikıta- Derin Tarih, dünyabizim