Osmanlı Devleti'nin 34'üncü padişahı Sultan II. Abdülhamid'in, sekiz aylık kızı Hatice Sultan'ın hastalanması üzerine, Yıldız Sarayı'na doktor çağırılmıştı. Saraya çağrılan Dr. İbrahim Bey, Hatice Sultan'a kuşpalazı tanısı koydu.
Hastalık ilerlemiş ve tedavi edilemez duruma gelmişti. Aynı gün, Hatice Sultan vefat etti.
Hamidiye Etfâl Hastanesi'nin açılış töreni 5 Haziran 1899 tarihinde yapıldı.
HATİCE SULTAN'IN ÖLÜMÜ YASA BOĞDU
Abdülhamid, biricik kızı Hatice Sultan'ın ölümüne o kadar üzüldü ki, onun anısını yaşatmak için bir hayır kurumu yaptırmak istedi. O sıralarda ihtisasını bitirip Almanya'dan henüz dönmüş olan Dr. İbrahim Bey'in önerisi üzerine, bir çocuk hastanesi yaptırmaya karar verdi. Hastanenin tüm masrafları, Sultan'ın kendi kesesinden karşılanacaktı.
II. Abdülhamid'in kızı Ayşe Osmanoğlu, hatıratında hastanenin yapılması konusunda babasının şöyle söylediğini nakleder:
"Benim çocuğum kurtulamadı. Kim bilir fakir fukaranın çocukları nasıl bakılıyor? Hiç olmazsa bir hastane yaptıralım da, benim gibi birçok babaların kalbi yanmasın!"
Hamidiye Etfâl Hastanesi açıldıktan sonra baştabib olan Dr. İbrahim Bey.
İLK ÇOCUK HASTANEMİZ KURULUYOR
Hastane arazisi olarak iklimi ve çevre özellikleri nedeni ile Şişli Balmumcu'da Çiftlik-i Hümayun (Sarayın Çiftliği) arazisi seçildi.
Berlin'deki "Kaiser und Kaiserin Friedrich Kinderkrankenhaus" (İmparator ve İmparatoriçe Friedrich'in Çocuk Hastanesi) hastanesinin planları esas alınarak 2 Haziran 1898 günü inşasına başlandı.
Pavyon sisteminde inşa edilen hastanede; merkez bina, bakteriyoloji ve kimya laboratuvarı, muayenehane (poliklinik) dairesi, beş pavyon, mutfak ve çamaşırhane ile etüv ve kalorifer dairesi olmak üzere on bina vardı.
Hamidiye Etfâl Hastanesini görmek için yurt içinden ve yurt dışından pek çok kişi hastaneyi ziyaret etmişti. Avusturya'dan gelen tıp heyeti hastane çalışanları ile birlikte.
TELGRAFLA HEKİME ANINDA HABER VERİLİYORDU
Her pavyon telgraf pilleri vasıtasıyla Merkez Dairesi'ndeki nöbetçi hekim odasına bağlanıyordu. Böylece, nöbetçi hekim istediği zaman her pavyonu kontrol edebiliyor ya da işaret gelen pavyona hızla gidebiliyordu.
Hastaneye gösterilen özen bahçeye de gösterilmişti. Ağaç sayısı bir yıl içinde 1500'ün üzerindeydi. Hastaların dinlenmesi için kameriyeler, bahçe sedirleri yapılmıştı.
Hamidiye Etfâl Hastanesinde ameliyat olan çocukların ameliyattan önce ve sonraki durumları.
BİR HATIRANIN İNŞASI: HER ŞEY ÇOCUKLAR İÇİN
Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi, 5 Haziran 1899 Pazartesi günü, 671 çocuğun sünnet edildiği bir düğünle hasta kabulüne başladı. Bu şölen, II. Abdülhamid'in oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi'nin sünnet düğününe denk getirildi.
Çocuklara sünnet kıyafetleri hastane tarafından verildi. Sultan ve hayırseverler tarafından çocuklara hediyeler verildi. Sünnet edilen çocuklar hastanede bir gece kaldı ve gece hokkabazlar, ince sazlar, hayal oyunlarıyla eğlendirildiler. Bu tarihten sonra sünnet törenleri her yıl tekrarlanan bir geleneğe dönüştü.
Hastane eczanesi.
TÜM MASRAFLARI ABDÜLHAMİD KARŞILIYORDU
16 yaş üstü erişkin hastalar, ancak padişah özel izniyle hastaneye alınırdı. Kadın ve çocuklar, ücretsiz tedavi edilir ve ilaçları hastaneden verilirdi. Tüm masraflar Abdülhamid tarafından karşılanırdı.
Hastane eczanesinde kullanılan tüm ecza kapları, Yıldız Sarayı Bahçesi'ndeki çini fabrikasında özel olarak yaptırılırdı. Hastaneye alınacak mobilya ve tıbbi araç gereçler, Sultan'ın izniyle Almanya ve Fransa'dan getirtilirdi.
Sultan'a hastane faaliyetlerini sunmak için İstatistik Yıllıkları yayımlanırdı. Bir süre sonra, hasta çocuklar için en iyi hastaneyi kurmak tek başına yeterli olmadı. Bu nedenle çocukların bakımı için, Almanya'dan işinin ehli hemşireler getirtildi.
Hamidiye Etfâl Hastanesi muayenehane.
SULTANIN EMRİYLE AŞI ÜRETİLMEYE BAŞLANDI
Hastanede görevlendirilen hekimlerin çoğu Almanya, Paris, Viyana'da tıp eğitimi almış veya ihtisas yapmış, birkaçı ise Gülhane'de ihtisas yapmış hekimlerdi.
Tıbbi aletlerdeki gelişmeler yakından takip edilirdi. Teşhis ve tedavi amacıyla ülkedeki ilk röntgen cihazlarından biri de bu hastaneye alınmıştı.
Kızıl ve Kuşpalazı serumlarının keşfedilmesi üzerine Abdülhamid, hastane bakteriyoloğu Süleyman Nuri Bey'i, serumun imal edilmesini öğrenmek ve hastanede imal edilmesini sağlamak amacıyla Avusturya'ya gönderdi. Sultan'ın isteği ile hastanede Kızıl, Kuşpalazı serumlarıyla Çiçek aşısı laboratuvarı kuruldu ve 1900 yılında aşı üretilmeye başlandı.
Hamidiye Etfâl Hastanesi'nde ameliyathane.
ÇOCUKLARIN BESLENMESİNE ÖZEN GÖSTERİLİRDİ
Çocukların yemekleri en yetenekli aşçılar tarafından hazırlanır, kullanılan erzakın kalitesi kimyahanede tetkik edilirdi.
Abdülhamid'in isteği üzerine hasta çocukların halis süt içmeleri için hastanenin 50 metre kuzeyinde inek ahırı yapılmıştı. Abdülhamid, hastanenin gelişimini sağlamak ve suyun şifasından yararlanmak düşüncesi ile Karahisar Maden Suyu'nu (Afyon) hastaneye vakfetti.
Hamidiye Etfâl Hastanesi'nde poliklinik.
HAMİDİYE ETFAL BÜYÜYOR
Padişah'ın özel ilgisi ve başhekim Dr. İbrahim Paşa'nın becerisiyle, kadın hastaların çokluğu sebebiyle, hastaneye açılışından bir yıl sonra bir kadın pavyonu eklendi.
1902 yılında, cerrahi pavyonu hastane yapılarına katıldı. 1903'te fiziko-terapi bölümü hizmete girdi. Türkiye'nin ilk çocuk sanatoryumu 1904'te açıldı. Kadın hastalıkları, bulaşıcı hastalıklar pavyonları ile kimyahane, mescit ve 1907 yılında saat kulesinin eklenmesiyle hastane kompleksi tamamlandı.
Hastanenin içinde yer alan mescit.
UZMANLIK EĞİTİMİ BAŞLIYOR
Hastane, teşkilat yapısı, modern tıbbi gereçlere sahip olması, hekim kadrosu ve yapılan bilimsel çalışmalarla tıbbın her dalında uzman yetiştirebilecek duruma geldi.
Abdülhamid, 1904 yılında hastanede uzman hekim yetiştirilmesini emretti. Tıbbiye-i Şahane ve Gülhane Seririyat Mektebi ardından Hamidiye Etfal Hastanesi ihtisas veren ilk hastane oldu.
Hamidiye Etfâl Hastanesı hasta koğuşları.
HASTALARIN FOTOĞRAFLARI ÇEKİLİRDİ
Hastanede açılan fotoğraf atölyesinde, tedavi olan hastaların ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası durumlarını gösteren fotoğrafları çekilirdi.
Fotoğrafhanenin hazırladığı hastane albümleri, Fransa'da düzenlenen Tourcoing Sergisinde (Ekim 1906), birincilik ödülü aldı. Çok beğenilen albümler, Tourcoing şehri belediye reisinin isteği üzerine belediye müzesine alındı.
Giriş, mescit ve saat kulesi.
YARALI ASKERLERE HİZMET VERDİ
Sultan Abdülhamid'in tahttan hâl edilmesi ardından, hastane hamisiz kaldı ve ihmale uğradı. Hastane yönetimi, Maliye Nezareti'nden sonra Belediye'ye bırakıldı. Balkan Savaşı, Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke yıllarında, artan ihtiyacı karşılamak üzere yaralı askerlere hizmet verdi.
Cumhuriyet döneminde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlanan hastane, çevrede tam teşekküllü bir hastane olmadığından, 200 yatağın 70'ini yetişkinlere ayırmak zorunda kaldı.
Yoğun erişkin talebi karşılayabilmek için teraslar kapatılıp oda yapıldı; katlar ilave edildi. Hastane artık çocuk hastanesi kimliğini yitirmişti. Zamanla eski pavyonlar yıkılıp yeni binalar yapıldı.
Şişli Etfâl Hastanesi'nin havadan görünümü. Nuran Yıldırım, Hamidiye Etfâl Hastanesi.
BİRÇOK SAĞLIK PERSONELİ YETİŞTİRDİ
Hastane bünyesinde, Ebe Okulu (1924-1957), Hemşire ve Laborant Okulu (1946-1956), Yardımcı Hemşire Okulu (1954-1967) ve Florence Nightingale Yüksek Hemşirelik Okulu (1961-1965) açıldı.
Düzenlenen kurslarla, biyokimya, bakteriyoloji laborantı, anesteziyoloji, eczane teknisyeni ve gözlükçü gibi yardımcı sağlık personeli yetiştirilir.
1933 yılında üniversitelere getirilen bir düzenlemeyle, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Haydarpaşa'dan Avrupa yakasına taşınmasına rağmen, fakültenin çocuk cerrahi ve ortopedi kliniğinin yeri değişmedi. 1949 yılında klinikler, Cerrahpaşa Hastanesi'ne taşındı.
GERİYE SADECE SAAT KULESİ KALDI
Yıllar ilerledikçe artan talebi karşılamak için hastane gelişmeye devam etti. 1961 yılında hastaneye, cerrahi pavyonu eklendi. Bu pavyon, hastanenin son pavyonu oldu.
1968 yılında pavyonlar yıkıldı ve bugünkü hastane inşa edildi. Hamidiye Etfal Hastane-i Âlisi'nden geriye, sadece saat kulesi kaldı. Hastane, bugün Sağlık Bakanlığı'na bağlı tam teşekküllü bir hastane olup, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi adıyla yirmi bir ihtisas dalında eğitim vermeye devam ediyor.
Derlenmiştir.