"Elimizde, muhtemelen insanlığın tüm geleceğinin bağlı olduğu, süresi belirsiz ve son derece zor bir problem var." Nick Bostrom
YAPAY ZEKA NEDİR ? NE DEĞİLDİR ?
Robot denildiğinde yapay zekâ ile aynı anlama gelmez fakat günümüzde yapay zekaya sahip robotlar üretilmeye başlandı. İnsan hakları gibi, klonların hakları kavramlar da hayatımıza yavaş yavaş girebilir.
Bugün dünyadaki robotların sayısı yaklaşık 1 milyon civarında, bu robotların neredeyse yarısı Japonya'da ve yalnızca yüzde 15'i ABD'de bulunuyor.
Günümüzde otomobil imalatının yanı sıra bu robotlar, laboratuvarlardan hastanelere, enerji sektörüne kadar birçok endüstriyel alanda kullanılıyor.
Yapay zeka yani AI (artificial intelligence), en kısa açıklamasıyla, makinelerin karmaşık problemlere insanlar gibi çözümler üretmesini sağlayan son dönemin en popüler teknolojisi olarak tanımlanabilir. İlk Amerikalı bilgisayar bilimcisi John McCarthy tarafından, 1956 yılında Dartmouth Konferansı'nda ismi ortaya atılan bu disiplin, bugün robotik süreç otomasyonundan gerçek robotiklere kadar her şeyi kapsayan bir terimdir.
TESTİ GEÇEN İLK YAPAY ZEKA
Matematikçi, bilgisayar bilimcisi ve kriptolog Alan Mathison Turing bilgisayar biliminin kurucusu sayılır ve Turing Testi'nin mimarıdır. Bir yapay zekâ ve insanın karşılıklı olarak sesli ya da yazışarak konuşması sonucunda kişinin karşısındakinin insan olup olmadığını belirtmesi ile değerlendirilir. Eğer kişi yapay zekânın insan olduğuna ikna olursa Turing testi başarılı olarak nitelendirilir, aksi durumda konuşulanın bir robot olduğunu anlaşılırsa testin başarısız olduğu varsayılır. 2014'te Eugene Goostmen isminde bir yapay zekâ kendisinin 13 yaşında bir çocuk olduğuna karşısındaki insanı inandırarak Turing Testi'ni geçen ilk yapay zekâ olmuştur.
"ENİGMA" ADLI ŞİFRELEME MAKİNASI
Müttefiklerin savaşı kazanmasını sağlayan ALAN TURİNG
Yapay zekânın temellerini atarak Enigma makinesinin kodunu çözen ve 2. Dünya Savaşının 2 sene daha kısa sürmesini sağlayarak Müttefiklerin savaşı kazanmasını sağlayan ise Alan Turing'den başkası değildi.
Enigma, Almanlar tarafından üretilen ve "kırılamaz" olarak kabul edilen bir şifreleme sisteminin adı. Makinenin temel aldığı kodlama sistemi her gün Alman ordusu tarafından değiştirilmekte ve makinenin kendisi de tamamen rastgele gibi gözüken bir şifreleme mekanizmasına dayanır.
ROBOTLARA KİMLİK VERİLMESİ
Avrupa Parlamentosu'nun Genel İşler Komisyonu robotlara, ileride kararlarında özerkleşebileceği ihtimalini göz önünde bulundurarak 'elektronik insan' kimliği vermeyi gündemine aldı. Komisyonun onaylayıp Avrupa Parlamentosu'nda Şubat ayında yapılacak genel kurul oylamasına havale ettiği tasarı, robotları kendi kararlarından sorumlu tutmak, onlara bir kapatma düğmesi eklemek, bazı yasalara tabi tutmak gibi öneriler içeriyor.
YAPAY ZEKA TÜRLERİ
Yapay zeka, temel olarak zayıf ve güçlü olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Belirli bir görev için tasarlan zayıf yapay zekalar, en basit örneği ile Siri uygulaması gibi, kısa komutlarla çalışma odaklı yazılımlardır.
Güçlü yapay zeka tanımı ise genelleştirilmiş insan bilişsel yeteneklerine sahiptir. Kısaca verilen bir görevi çözüm üretmek için yeterli zekaya sahiptir. 1950'de matematikçi Alan Turing tarafından geliştirilen Turing Testi, yöntemin tartışmalı olmasına rağmen bir bilgisayarın insan gibi düşünebileceğini belirtmek için kullanıldı.
Michigan State Üniversitesi'nin profesörü olan Arend Hintze'e göre AI'yi, 4 ana başlıkta sınıflandırabiliriz.
1. Reaktif Robotlar
Dünyaca ünlü satranç şampiyonu Garry Kasparov'u 1997'de IBM satranç programı Deep Blue yenmiştir.
Satranç tahtasındaki parçaları tespit edip tahminlerde bulunabilen yapay zekânın hafızası olmayan Deep Blue, bir oyuncuya verilen 3 dakikalık süre içerisinde ortalama 540 hamle hesaplayabilme yetisine sahip.
2. Kısıtlı Bellek
Gelecekteki kararlarını alırken geçmiş deneyimlerini kullanan bu yapay zeka türü, yaygın olarak özel araçlarda vardır. Şeritleri değiştirebilen bu araçlar, doğru kararlar vermek için hafızasında tuttuğu sınırlı bilgiyi kullanır.
3. Zihin Teorisi
İnsanların aldığı kararları ve verdikleri tepkileri hissedip algılayabilen yapay zekâlar, insanlar sosyal olarak iletişime geçebilme kabiliyeti vardır.
4. Benlik Bilinci
Bu kategoride yapay zekâ sistemleri kendine özgü bir duygusu olup bilinçlidir. Kendini bilen makineler mevcut durumlarını bilir ve kullanabilir. Örneğin Ex Machina filminden Eva'nın benlik bilinci vardır.
ROBOTLAR "DOĞRU" İLE 'YANLIŞ'I AYIRT EDEBİLİYOR
Imperial College'nin robotik profesörü Murray Shanahan'a göre robotlara, alternatif etik öğretimi yapılabilir. Böylece onların insanlığı imha etmesinin önüne geçilmesi için bir adım atılabilir. Fakat önlenemeyebilir, çünkü duygusal zekâ kendisini geliştirebilecek bir kapasiteye ulaşabilir. Günümüzde ABD'de 250 bin robot insanların yaptığı işleri yapabiliyor. Oxford Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, gelecek yirmi yıl içinde var olan işlerin yüzde 35'inde insanlar yerlerini robotlara bırakacaklar.
YAPAY ZEKA İNSANLIĞIN SONU MU?
Aklımız yapay zekâ ile güçlendirildiğinde neleri başarabileceğimizi bilemiyoruz. Belki bu yeni teknolojik devrimin araçlarıyla sanayileşme sonucu doğal yaşama verilen bazı zararları telafi edebiliriz. Ancak eminim sonuç olarak hastalık ve açlığı yok etmeyi hedefleyeceğiz."
Fizik profesörü Stephen Hawking Cambridge Üniversitesi Leverhulme Zekânın Geleceği Merkezi'nin açılışında yapay zekâ çalışmalarıyla ilgili şunları söyledi. "Çok disiplinli bir enstitü yapay zekâ araştırmalarındaki gelişmelere bağlı olarak bazı açık uçlu sorulara cevap bulabilir." Dünyaca ünlü fizikçiye göre yapay zekâ medeniyet tarihimizdeki en önemli buluş olabilir ve hayatımız her açıdan büyük bir dönüşüm geçirecek.
Özellikle son dönemde yapay zekâ ile alakalı konulara en çok yatırım yapan şirketlerin başında Google ve Facebook geliyor.
Ayrıca Google "kişiliğe sahip robot" teknolojisinin patentini aldı. Google'ın vizyonunda, her bir insana ait kişisel bir robot yerine, robotlar arasında aktarılabilecek kişilik özelliklerini hedefliyor. Patentte şöyle belirtiliyor:
"Kişilik ve duygu hali diğer robotlarla paylaşılabilir; böylece bir veya birden fazla cihazdaki robotlar klonlanarak kopyalanabilir. Bu sayede, kişi bir başka şehre seyahat etse bile, evindeki robotunun kişilik ve duygusal özelliklerini bulunduğu şehirdeki robota indirebilir. Böylece robotun kişiliği taşınabilir ve aktarılabilir olur."
YAPAY ZEKA UZMANLARINDAN UYARI MEKTUBU
İnsanlığın karşısına çıkabilecek dış tehditlere karşı çalışmalar yapan Future of Life Institute yapay zekâ karşısında dikkatli olunması gerektiğini belirten bir açık mektup yayımladı.
Yapay zekânın insanlığın kontrolünden çıkmaması gerektiğini belirten önemli mektuba ünlü yapay zekâ firması Deep Mind'ın kurucuları, birçok profesör ve bilim insanı imza attı.
Mektubun orijinalini buradan inceleyebilirsiniz…
MİLYONLARCA İNSAN İŞSİZ KALABİLİR
Yapay zekânın olumlu bir güç olacağı yorumları yapılsa da, makinelerin geleceği hakkında kaygılı olan sadece Stephen Hawking'in yanında teknoloji uzmanı Elon Musk'ın şu sözler ile uyardı: "Yapay zekâ karşımızdaki en büyük varoluşsal tehlike." İlaveten Musk yapay zekâya araştırmalarında düzenleme olması gerektiğini, böylece hataların önüne geçilebileceğini de belirtti.
YAPAY ZEKA UYGULAMALARI İNSANDAN DAHA ZEKİ OLABİLİR Mİ?
Bir başka soru ise yapay zeka insandan daha zeki olabilir mi? Yapay zeka aslında insanın öğrettiklerinden ibarettir yani bu anlamda hesap makinesi de bir yapay zekadır, çünkü hesap makinesi de programlanmadan toplama, çıkarma, bölme, çarpma yapamaz.
Ancak bunlar öğretildikten sonra o da bir yapay zekaya dönüşür. Sizin onlara söylediğiniz sayıları ona öğretilen bilgiler ile işler, yapay zekanın kendi başına düşünebildiğini söylemek doğru olmaz.
DÜNYADA YAPAY ZEKA ÇALIŞMALARI
Yapay zekâya dayalı teknolojilerin sunacağı fırsatları kaçırmak istemeyen ülkeler, bu alandaki güçlü yatırımlar yapıyor.
ABD'de Alphabet, Amazon, IBM, Facebook ve Microsoft'un bu alandaki rekabeti dikkat çekiyor.
Güney Kore'de ise Samsung, LG, SK Telecom ve Hyundai gibi markalarına yatırım yapıyor.
Çin Bilimler Akademisi tarafından geliştirilen, henüz ilk aşamasında olan bu sistemlerden biri ülkenin dışişleri bakanlığı tarafından kullanılmaya başlandı. Uzmanlara göre, bu hamle ülkelerin stratejik hamle yetenekleri arasındaki uçurumu derinleştirebilir.
Türkiye'de yapay zekâ ve derin öğrenme teknikleri araştırmalarının temelleri 1990'ların başlarında Boğaziçi Üniversitesi'nde atıldı.
YAPAY ZEKA 45 YIL İÇİNDE BÜTÜN İŞLERİ İNSANLARDAN DAHA İYİ YAPABİLİR
Oxford Üniversitesi'nden bir grup araştırmacının yaptığı araştırma sonuçlarına göre yapay zeka 2027 yılına kadar tır şoförlerinin, 2053 yılına kadar ise cerrahların işini elinden alacak.
Google'a ait DeepMind şirketi tarafından geliştirilen AlphaGo isimli yapay zekânın geçtiğimiz hafta dünyanın en iyi go oyuncusunu üç maçta da mağlup etmesinin ardından pek çok kişinin aklına ''Yapay zekânın insanı mağlup edeceği sıradaki alan ne?'' sorusu gelirken Oxford Üniversitesi İnsanlık Geleceği Enstitüsü'nden bir grup araştırmacı bu sorunun yanıtını bulmak için kapsamlı bir araştırma yaptı. Yüzlerce makine öğrenme uzmanıyla görüşen ekip bazı önemli işlerin ne zaman yapay zekâ tarafından yapılabilir hale geleceğine dair öngörülerini paylaştı.
120 Yıl İçinde Otomasyon Her Alana Yayılacak Araştırmaya katılan makine öğrenme uzmanlarının büyük bir çoğunluğu yapay zekânın 45 yıl içinde neredeyse bütün işleri insanlardan daha iyi yapacağını tahmin ediyor. Araştırmacıların yüzde 50'si ise 120 yıl içinde insanların yaptığı bütün işlerin otomatik hale geleceğini yani otomasyonun insan hayatının tamamına gireceğine inanıyor. Araştırma sonucuna göre 2026 yılında öğrenciler, yapay zekâ programlarını makale/tez yazma için kullanabilecek bu durumda öğretim görevlilerinin daha dikkatli olması gerekecek. 2027 yılına gelindiğinde ise artık tır şoförü görmemiz pek mümkün olmayacak zira bu işi de yapay zekâ üstlenmiş olacak.
YAKIN GELECEKTE YAYGINLAŞMASI BEKLENEN ROBOT TÜRLERİ
• Fabrikaların Endüstriyel Robotları,
• İnsana benzemesi nedeniyle çok ilgi gören Humanoid/Android Robotlar,
• Hizmet sektörünü hızlandıran ve geliştiren Servis Robotları,
• İş hayatında iletişimin hızlanmasını ve kolaylaşmasını sağlayan Tele-Görüntü Robotları,
• Sosyal hayatımızı dönüştüren Sosyal Robotlar,
• En popüler gelişmelerden biri olan Sürücüsüz Araçlar,
• Bilgi işleme kapasitemizi ve hızımızı artıran Yazılım Robotları,
• Askeri, tıp/medikal ve daha pek çok farklı alanda kullanılan diğer robotlar.
YAPAY ZEKAYI DAHA İYİ ANLAMAK İÇİN FİLM VE DİZİ ÖNERİLERİ
1-A.I. Artificial Intelligence
Steven Spielberg'ün 2001 tarihli filmi A.I. Artificial Intelligence, David adlı bir robot çocuk üzerine kurgulanıyor.David'in özelliği, sevmeye programlanmış ilk robottur.
2-Black Mirror
Black Mirror her bölümünde teknoloji ve insan ilişkisiyle ilgili farklı bir hikâyeyi konu edinen bir dizidir.
3-Ex Machina
2015 yılının En İyi Görsel Efektler Oscar ödülünü kazanan Ex Machina, Büyük bir teknoloji firmasının yazılım ekibinde çalışan Caleb, gizli bir deneyde çalışmak üzere patronun kusursuz evinde bir hafta sonu geçirmek için sizleri çağırıyor.
4-Westworld
Westworld, gelecekte, western temasıyla kurulmuş bir eğlence parkında geçiyor. Ziyaretçilerinin oldukça pahalı bir biletle ziyaret edebildikleri ve bu parkın 'ev sahipleri', parkın temasına uygun bir şekilde programlanmış robotlar vardır. Fakat asıl gizem, gerilim, robotların evrimleşerek insan gibi davranmaya başlamasıyla ortaya çıkıyor.
