Kahvenin sağlığa faydaları

Beynelmilel bir keyiftir. Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.

Acı kahve 500 yıllık neşemizi, heyecanımızı, üzüntülü anımızı, yorgunluğumuzu bizimle paylaşıyor. Dünya nüfusunun üçte biri tarafından sıcak veya soğuk olarak içilen kahve, tüketimde de çaydan sonra ikinci sırayı alıyor. İlk zamanlarda karın doyurmak için kullanılan kahvenin tarihi bin yıl öncesine uzanıyor. Habeşistan'da (bugünkü Etiyopya) aynı adı taşıyan fidan boyundaki küçük bir ağacın meyveleri olarak toplanan kahve, o dönemin insanları tarafından fırınlarda kavrularak hamur haline getirildikten sonra pişirilerek yeniyordu. Ancak 15. yüzyıldan sonra kahve, bugünkü damak zevkine uyacak şekilde zevkle içilmeye başlandı.

Kahve ağacı

Gölge bitkisi olan kahve ağacı 6-8 metreye kadar büyür, ancak 2 metrede budanır. Yüksek ısı ve aşırı yağış isteyen bitki, rüzgârdan ve soğuktan korunmalıdır. Kahve meyvesi elle toplandığı için çok emek ister ve bu açıdan da pahalıdır. Kahve, "kahve ağacı" meyvesinin çekirdeğidir. Kirazı andıran ve ağızda hoş bir lezzet bırakan bu meyvenin üzerindeki etli kısım çıkarıldıktan sonra içerisinden çıkan ham çekirdekler kavrularak kahve elde edilir. Yeşil olan çekirdekler önce kavrularak karartılır, sonra çekilir. Arabica, Robusta, Canefora olmak üzere üç tip kahve bitkisi bulunur.

Bunların en kalitelisi "Arabica" türüdür. Robusta türü ise, Afrika ve Endonezya'da yetişir. Güney ve Orta Amerika, Arabica türünün yaygın olarak üretildiği ülkelerdir.

Türk kahvesi

Türk kahvesi diye bilinen hazırlama şekli, kahvenin içindeki kafeini alınmadan telvesiyle birlikte kaynatılması demektir. Bunun veya bir başka deyişle alaturka kahvenin çabuk hazırlanan instant kahveden üstün bir besin değeri bulunmaz. Ancak çok kavrulan kahvenin B3 vitamin değeri azalmaktadır. Oysa instant kahve adı verilen iri çekilmiş kahve türünün haşlanarak süzülmesi şeklinde elde edilen içecekle besin maddelerinin arttığı görülmektedir. Böyle bir kahve kaynatılırsa kalorisi 5, potasyumu 104 miligram ve magnezyumu da 10 miligram olur. "Türk kahvesi" adıyla anılan, Orta Doğu ülkelerine has kahve, toz kahvenin doğrudan su içine katılıp kaynatılmasıyla içilecek hale gelir. Batı'da yaygın olan pişirme şekliyse özel işleme tabi tutulmuş kahvelerin suyla karıştırılması şeklindedir.

İnstant kahve, çabuk hazırlanan pişme şeklini anlatmak için kullanılır.

Kahve sağlığa faydalıdır

Sağlıklı bir organizmaya kahve zarar vermez. Bilakis hazım sisteminin işleyişini kolaylaştırıp hızlandırır. Ancak dolaşım, kalp ve tansiyon, uykusuzluk gibi sorunlar söz konusuysa kahve tüketiminde ölçülü olmak veya doktora danışmak gerekir.

Enerji verir

Araştırmacılar, kahvenin "enerji ilacı" olduğunu söylemekteler. Her sabah kafein hapı alan kişiler daha dikkatli, hareketli ve ayık olurlar. Az miktarda kafeinin bile (32 mg) insana enerji verdiği, uyku kaçırdığı ve konsantrasyonu artırdığı bilinmektedir. Bu yüzden kahvede aşırıya kaçılmamalıdır.

Zihin açar

Özellikle beyne olan kan dolaşımını hızlandırır, dinç hissettirir ve dikkatin daha da yoğunlaşmasını sağlar. Alzheimer ve Parkinson hastalığına karşı düzenli tüketimin koruyucu etkisi olabilir. Yaşlılarda hafızayı güçlendirmektedir.

Depresyona faydalı

Kahve, bazı kişilerin morallerini düzeltir. Eskiden beri insanlar sıkıntılarını gidermek, hatta depresyondan kurtulabilmek için kahve gibi bol kafeinli içecekleri tercih ederler. Yapılan araştırmalar, kafein moleküllerinin beyin hücrelerini etkilediği ve beyindeki "moral bozucu" maddelerin harekete geçmesini engellediğini ortaya koymuştur.

Şeker hastalığına iyi gelir

İnsülin direncini kırıcı etkisi nedeni ile kişinin tatlı ihtiyacını azaltır. Özellikle canı sık tatlı isteyenler, tatlı yerine kahve içerlerse bu ihtiyacın kaybolduğunu göreceklerdir.

Yapılan birçok araştırmada şeker hastalığını önleyici olabileceği bildirilmiştir.

Sporcuların gözdesi

Kahve, insana ruhsal açıdan enerji verdiği gibi, fiziksel açıdan da güç vermektedir. Sporcuların antrenman veya büyük müsabakalar öncesi kahve içtikleri bilinen bir gerçektir. Spor dünyasında kahveye "doping" gözüyle bakılır.

Fakat kahve el becerileri gerektiren (iğneye ip geçirmek gibi) işlerde olumsuz etkiler yapar.

Nefes açar

Kahve vücutta astıma iyi gelen teofilin maddesini salgılamaktadır. Astımı veya nefes darlığı olanlar günde üç fincan kahveden fayda görmektedirler.

Zayıflatıcıdır

İçerdiği kafein, niasin, mikroelementler ve antioksidanlar ile zayıflamaya yardım eder. Çünkü metabolizmayı hafif de olsa hızlandırır, kişinin istirahatte harcadığı enerjiyi artırır. Özellikle sütle birlikte içildiği zaman, vücuda dengeli protein, karbonhidrat ve yağla beraber girince kişiyi daha uzun süre tok tutar.

Tansiyonu yükseltir

Kahve, tansiyonu düşük olan kişiler için ideal bir içecektir. Uzmanlar gözleri sürekli kararan, kendini bayılacak gibi hisseden, düşük tansiyonlu kişilerin kahve tüketmelerini tavsiye etmektedirler. Yüksek tansiyonluların ise fazla miktarda kahve tüketmeleri doğru değildir.

Uykusuzlukta kahveye hayır

Kahvenin uyku kaçırdığı bilinir. Kahve, en dinlendirici uyku olan "derin uyku fazında" rahatsızlığa yol açar. Özellikle yatmadan önce içilmemelidir.

Yine bazı kişilerde panik atağa ve aşırı derecede korkuya sebep olabileceği göz önüne alınmalıdır.

Kahveyi dozunda içmeli

*Aşırı derecede kahve tüketilmesi vücuda zarar verir. Günde 5-6 fincan kahve içen kişilerin kalp hastalıklarına yakalanma ve kalp krizine yenik düşme ihtimalleri daha fazladır.

*Yine ülserli olanlara ve hamile kadınlara da kahve zararlıdır.

*Kalp ritim problemi olanlarda çarpıntıyı tetikleyebilir.

*Günde bir fincan kahve faydalıdır ama 4-5 fincan içildiğinde bu fayda tersine dönmektedir.

*Ayrıca kahve bağımlılık yapabilmektedir. Kahve tiryakisi olanlar içmeyi birden bıraktıklarında, yorgunluk hissi, sersemlik, uyuşukluk, baş ağrıları, tedirginlik ve bazı hallerde de el titremeleri ortaya çıkabilir. Bu durumda bir fincan da olsa kahve içilirse bu belirtiler ortadan kalkmaktadır.

Prof. Dr. Sefa Saygılı