Prof. Dr. Teoman Duralı

Tarihin yeniden sınıflandırılması denemesi

Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyetiyle ilgili eleştirel irdelemelerimizi burada kesip şu âna değin bildirdiklerimizden çıkardığımız sonuçlara geçiyoruz. Bundan sonra çalışmamızın da ana odağını oluşturan Çağdaş küreselleştirilen İngiliz-Yahudî medeniyetini incelerken, onun, kendisinden neşet ettiği Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyetinin belli başlı kurucu unsurlarını nasıl olsa ele almağı sürdüreceğiz.

Geçmişi, alışılagelinmiş Avrupa merkezli bakış açısından farklı biçimde gördüğümüz bellidir. Nitekim, Batı medeniyetleri câmiasını, hatırlanacağı üzre, İlkçağ Mesopotamya - Mısır - Anadolu - Doğu Akdeniz;[i] Ortaçağ Hırıstıyan ve bilâhare İslâm; Yeniçağ dindışı Batı Avrupa ve nihâyet Çağdaş küreselleştirilen İngiliz-Yahudî medeniyetleri tarzında sınıflamıştık.

İşte bu sınıflamayı da şu safhada tarihlendirmek sûretiyle belirgin kılmanın yerinde olacağı kanısındayız. En azından Batı medeniyetleri câmiasını teşkîl eden bütün kültürleri içten içe ilgilendirecek raddede hayatî önemi hâîz dönüm noktalarını esâs alarak çağları tarihlendirmeği deniyoruz. Bu cümleden olmak üzre, Batı dünyasında, bildiğimiz kadarıyla, Aşağı Mesopotamyadaki Sümerlilerin, 'medeniyet' evresine ilk geçtikleri ve yepyeni bir bildirişme aracı olan 'yazı'yı kullandıkları, yaklaşık, M.Ö. 5000'i 'İlkçağ'ın başlangıcı, cihânşumûl manâda ilk tektanrılı vahiy dini olarak Hırıstıyanlığın ortaya çıkışını, yânî Hz İsâ'nın doğumunu da, başka bir deyişle, Milâdı, sonu olarak kabul ediyoruz. İlkçağla birlikte 'Yeni zamanlar' da başlamıştır. Şu durumda, İlkçağ, Yeni zamanların birinci evresini ifâde etmektedir.

Milâd ile Hz Muhammed'in Mekke'den Medine'ye Hicreti[ii] (622) arasındaki zaman diliminiyse, 'Ortaçağ' olarak adlandırıyoruz. İslâm dini esâsından hareket eden İslâm medeniyetinin Medine'de vucut buluşu, Yeni zamanlara ilişkin zihniyetin perçinlendiği olay olup Yeniçağın dahî başlangıcını ifâde eder.

'Yeniçağ'ın, ilahîyât arkaplanını terkedip 'dindışı medeniyet' düzlemine geçişi sürecinde, Alman ilahîyâtcısı ve filosofu Martin Luther'in (1483 - 1546), Hırıstıyanlıkta 'ıslâhât' hedefine yönelik şartları ilân ettiği, 1520 tarihi, en önemli kerteriz noktasıdır. Nihâyet, On yedinci yüzyılın ikinci yarısında 'buharlı makine'nin, Kuzey Batı Avrupa'da[iii] , özellikle de İngilterede kullanıma sokulmasıyla başlayan sanayiye dayalı üretimle birlikte 'İngiliz-Yahudî medeniyeti' ve onun 'resmî ideoloji'si durumundaki 'Hür Sermâyecilik' ortaya çıkmışlardır. Bahsolunan medeniyetin, İngiltere adasından kıta Avrupasına ayak basıp orada köprübaşı tutmasıysa, 1789 İhtilâlikebîrle olmuştur.

İmdi, BATI MEDENİYETLERİ CÂMİASINDA TARİH BOYUNCA ÇAĞLARIN DAĞILIMINI çizimsel[iv] tarzda gösteriyoruz

Yaklaşık M.Ö. 200 000: KADÎM ZAMANLAR İnsanın, Yeryüzünde belirmesinden itibâren

İlkaslî topluluk: Aile ile kabîle; toplayıcı,

Tarihöncesi... bilâhare avcı; temel, zanaat, Kamlık,
Öntarih... Ongunculuk, çoktanrılı din, efsâne ve gelişmiş zanaat (Fr&İng technique)

Yaklaşık 5000'ler:	YENİ ZAMANLAR: TARİH İlkçağ...	Yazı; devlet; çoktanrılıktan tektanrılı vahiy dinine
Yaklaşık M.Ö. Yedinci yy	Eskiçağ...	Ege medeniyeti: Halkidâresi; Felsefe-bilim.
Milâd	Ortaçağ...	Cihânşumûl tektanrılı vahiy dini: Hırıstıyanlık.
Hicret (622)	Yeniçağ I...	İslâm; Fen (Fr technologie).
1450'lerden sonra	Yeniçağ II (Yakınçağ)...	Yeniçağ dindışı Batı Avrupa Medeniyeti; Protestanlık.
1700'den itibâren	Çağdaş	Çağdaş İngiliz-Yahudî medeniyeti; Sanayi; Hür Semâyecilik.

(Ş. Teoman Duralı'nın, Dergah Yayınları'nca yayınlanan 'Çağdaş Küresel Medeniyet – Çağdaş Küreselleştirilen İngiliz Yahudi Medeniyeti – Anlamı, Gelişimi ve Konumu' isimli kitabından alıntılanmıştır.)

[i]Arzettiği bâzı hasletlerden —siyâsî alanda 'halkidâresi' (Fr democratie) ile zihnî düzlemde, 'felsefe- bilim'— ötürü, ayrı mütâlea ettiğimiz 'Ege medeniyeti' dönemini 'Eskiçağ' şeklinde belirledik.

[ii] 'Ortaçağ'ın sonu, 'Yeniçağ'ın da başlangıcı olarak 622yi, yânî Hicreti, esâs almak fikrini, sohbet sırasında, tarihcilerimizden Profesör Dr Sayın Mehmet Maksudoğlu beğden ıktibâs ettim. Kendisine bundan ötürü teşekkür borçlusuyum.

Büyük tarih ve hukuk bilginimiz Ahmed Cevdet Paşa'ya (1822 – 1895) bakılırsa, tarih dönemleri, Hicret esâs alınmak sûretiyle, 'Kadîm' ile 'Yeni Zamanlar' olmak üzre, başlıca iki devreye ayırılmalıdırlar: "Hele bizlere göre, asrı-Âdemden asrı-İslâma kadar olan ezmine hep târîhi atîk olup ondan sonra asr-ı cedîd başlar..." —bkz: Ahmed Cevdat Paşa: "Tezâkir", Tezkire: 40, 242. s; dikkatimi bu önemli kaynağa çekmiş olan dostum, Sayın Dr İhsân Fazlıoğlu beğe de teşekkür ediyorum.

[iii] Buharlı makinenin mucitleri İngiliz Thomas Savery (1650 - 1715), Thomas Newcomen (1663 - 1729) ile Fransız mühendis Denis Papindir (1647 - 1714). 1789 İhtitilâlikebîrden kaçan Papin, İngitereye ilticâ edip Londrada ölmüştür. Buharlı makine de, İngiliz maden ocaklarında 1650lerden itibâren kullanıma sokulmuştur —bkz: Alexander Hellemans&Bryan Bunch: "Timetables of Science" (cf: index); ayrıca bkz: Jeremy Black&Roy Porter: "Dictionary of Eighteenth-Century History (cf: index).

[iv] Fr schematique.

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu'na aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz.
Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir. Ayrıntılar için lütfen tıklayın.

Yazarın Tüm Yazıları