Arama
En güvenilir hadislerin derlendiği kaynak: Kütüb-i Sitte
Kütüb-i Sitte, hadislerin büyük bir kısmını ve genellikle güvenilir olanlarını ihtiva eden altı hadis kitabından oluşur. Kur'an'dan sonra başvurulan ilk kaynak olan hadislerin derlendiği bu kitap, pek çok hadis-i şerifi konularla tasnif edilmiş şekilde aktarır. Kütüb-i Sitte'de en güvenilir kaynak olarak Buhari ve Müslim'in derlediği eserler görülmüş, bunlara "Sahihayn" adı verilmiştir. Peki, bu iki eserden sonra en güvenilir kaynak hangisidir?
Daha sonra bu dört kitaba, Tirmizî'nin el-Câmiʿu's-sahîhi eklenerek ihtiva ettikleri hadislerin genellikle sahih olduğu kabul edilip "el-usûlü'l-hamse" (beş asıl kaynak) dendiği, bunlara bazı muhaddislerin İmam Mâlik'in el-Muvaṭṭaʾını, bazılarının Abdullah b. Abdurrahman ed-Dârimî'nin es-Sünen*ini ilâve ederek kütüb-i sitte (el-kütübü's-sitte) tabirinin ortaya konduğu görülür.
Bu altı eseri derleyen âlimlere de "eimme-i sitte" denir. Ancak sonraları "kütüb-i erbaa" diye anılacak olan Ebû Dâvûd, Tirmizî, İbn Mâce ve Nesâî'nin es-Sünen'lerinin İslâm dünyasında 11'inci yüzyılda dahi o kadar yaygın olmadığı anlaşılır.
Nitekim Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī'nin eserlerinde Kütüb-i Sitte'den sadece Sahîhayn ile Ebû Dâvûd'un es-Sünen'ini kaynak olarak kullanması diğerlerini görmediği kanaatini uyandırır.
İbn Hazm'ın da İbn Mâce'nin es-Sünen'i ile Tirmizî'nin el-Câmiʿu's-sahîh'ini görmemiş olması bu iki eserin 11'inci yüzyılda Endülüs'e ulaşmadığını gösterir.
"Kütüb-i hamse" diye de anılan ve hadislerin büyük çoğunluğunu ihtiva ettiği kabul edilen el-Uṣûlü'l-ḫamse'ye, bilindiği kadarıyla ilk defa İbnü'l-Kayserânî, bu eserlerde yer almayan bin kadar rivayeti ihtiva eden İbn Mâce'nin es-Sünen'ini ilâve ederek kütüb-i sitte tabirini oluşturmuş, Şürûṭü'l-eʾimmeti's-sitte ve Eṭrâfü'l-Kütübi's-Sitte adlı eserlerini bu altı kitabı göz önünde bulundurmak suretiyle kaleme almış, aynı yüzyılın önde gelen muhaddislerindan Cemmâîlî de altı kitabın râvileri hakkındaki el-Kemâl fî esmâʾi (maʿrifeti)'r-ricâl'ini yazmıştı.
İbn Mâce'nin es-Sünen'ini kütüb-i sitte dışında bırakanların gerekçesi, diğer beş kitapta bulunmayıp sadece bu eserde yer alan rivayetlerin zayıf olmasıdır.
Endülüslü muhaddis Rezîn b. Muâviye es-Serakustî ise Kütüb-i Ḫamse'ye Endülüslü âlimlerin en sahih hadis kitabı kabul ettikleri İmam Mâlik'in el-Muvaṭṭaʾını ilâve ederek bir başka Kütüb-i Sitte oluşturmuş ve el-Cemʿ beyne'l-uṣûli's-sitte adlı çalışmasında bu altı kitaptaki hadisleri bir araya getirmiştir.
📘 Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan Riyazü's Salihin'i okumak için tıklayın
El-Muvattaʾın dâhil olduğu bu altılı tertibi benimseyen Mecdüddin İbnü'l-Esîr, Rezîn'in eserinde hadislerin yerli yerine konulmadığını düşünerek onu Câmiʿu'l-uṣûl li-ehâdîs̱i'r-resûl adıyla yeniden düzenlemiştir.
Ṣahîhayn ile birlikte birinci tabaka hadis kitapları arasında sayılan el-Muvattaʾı İmam Şâfiî, henüz Sahîh-i Buhârî'nin tasnif edilmediği bir zamanda en güvenilir hadislerin derlendiği kitap olarak kabul etmişse de esasen onu Kütüb-i Sitte'ye dâhil etmeyenler muhtevasının Sahîhayn'da aynen bulunduğunu dikkate almışlardır.