Arama
Geçmişten günümüze üzerlik otu
Yüzyıllar içinde dünyamızda birbirinden farklı onlarca hastalık ortaya çıkar. Bu rahatsızlıklar günümüzde, medikal yollar ile çok hızlı tedavi edilse de geçmiş zamanda bu durum çok da mümkün değildir. Peki, o dönemin şartlarında insanlar hastalıklarından nasıl kurtuldu? İşte tam burada bitkiler devre giriyor. Bitkisel tedavinin tarihini "üzerlik otu" ile I. yüzyıla kadar götürebiliriz... Peki geçmişi bu kadar eskiye uzanan üzerlik otu ne işe yarıyordu?
"ÜZERLİK" SÖZCÜĞÜNÜN ETİMOLOJİSİ
🔸 Şarkiyatçı Sir Gerard Clauson, "üzerlik"in, "yüzer" kelimesinden türediğini söylerken Halk Bilimci Müjgan Üçer ise "bitkinin tohumlarının insanlar üzerinde gezdirildiği için ve süt ürünlerinin içine eklenemesinden ötürü" bu ismin verildiğini dile getirir.
🔸 Bir zamanlar Türk Dil Kurumu Başkanlığı görevinde bulunan Şükrü Haluk Akalın ise bu sözcüğün Oğuz boyu tarafından kullandıldığını ve "yabani sedef otu" manasına gelen "yöz ilrük" kelimesinden geldiğini ifade eder.
*Sir Gerard Clauson kimdir?
Tam adıyla Sir Gerard Leslie Makins Clauson; İngiliz kamu görevlisi, iş insanı ve şarkiyatçıdır.
Türk dili üzerine çalışmaları ile tanınır.
*Şükrü Haluk Akalın kimdir?
Şükrü Haluk Akalın, 15 Nisan 2001 - 12 Ocak 2012 tarihleri arasında Türk Dil Kurumu Başkanlığı görevini üstlenmiştir.
ÜZERLİK OTUNUN GÖRÜLDÜĞÜ YERLER
🔸 Yabani kimyongiller familyasından olan üzerlik otu, yeşilimsi beyaz renkli çiçekleri olan ve 30-50 cm yüksekliğinde otsu bir bitkidir. Bu ot, mayıs- ağustos ayları arasında genelde kumluk ve taşlık yerlerde yetişir.
🔸 Esmer renkli tohumları kokusuzdur fakat tatları acıdır. Ülkemizin pek çok yerine yetişen bu bitki genel olarak; İstanbul, Şanlıurfa, Afyonkarahisar, Konya, Sivas, Kayseri, Niğde, Erzincan, Tarsus gibi yerlerde görülür. Orta Anadolu steplerinde üzerlik otuna çokça rastlanır.
↪ Dünyada ise Asya, Güney Avrupa, Amerika ve Kuzey Afrika'da görülür.
ESKİ TÜRKLERDE ÜZERLİK OTU
🔸 Üzerlik otu her ne kadar günümüzde de kullanılıyor olsa da asıl kullanımı Eski Türklerde olur. Faydası olduğu kadar zararı da bulunan bu bitki lehçelerde farklı isimlendirmelere sahiptir.
🔸 Uygur Türkçesinde "edrasman veya gül asman", Kazak Türkçesinde "adırıspan", Özbek Türkçesinde "ısırık", Kıpçak Türkçesinde "yüzerlik", Kırım Tatarcasında "özerlik", Türkmen ve Azerbaycan Türkçelerinde ise "üzerlik" olarak adlandırıldığı bilinmektedir.
↪ Ülkemizde ise bu bitkiye; "üzerlik,yüzelik, üzellik, üzerik, yüzellik, yüzerlik" gibi kullanımlarıyla mevcuttur.
ESKİ TÜRKLERDE NAZARA KARŞI "ÜZERLİK OTU" KULLANILDI
🔸 Üzerlik, uzun yıllar pek çok rahatsızlığı tedavi eden bir ilaç olarak kullanılır. Bunun yanı sıra Eski Türk inanışlarında "kötü ruhları uzaklaştırmak" için de bir araç olarak kullanılır.
🔸 Geçmişte İnsanlar, bu bitkinin tohumlarını kıyafetlerinde taşır ve tohumları kurumadan önce bir ipe dizerler. Buradaki amaç nazara gelmemektir. Yani üzerlik otu manevi bir kalkan olarak da yıllarca kullanılır.
↪ Atalarımızın kullandığı bu bitkiye çörek otu da eklenerek tütsü olarak kullanılmıştır.
TEDAVİDE ÜZERLİK OTU
🔸 Anadolu'nun en ünlü hekimlerinden olan Dioscorides bu bitkiye Materia Medica yani "Tıbbi Materyaller" adlı eserinde yer verir. Bu hekimin I. yüzyılda yaşadığı düşünüldüğünde üzerlik otunun tarihinin çok eski zamana uzandığı anlaşılır.
🔸 Dioscorides'in üzerlik tohumu hakkında yazdığı bilgilerde, tansiyon düşürücü, hafıza güçlendirici, soğuk algınlığının tedavisinde ve bronşit- astım ve çıban gibi rahatsızlıkların tedavisinde kullanımının uygun olduğu söylenir.
↪ Roma, Hitit, Yunan gibi önemli milletler de bu bitkinin tohumları çoğu insana şifa dağıtmıştır.
*Dioscorides kimdir?
Tam adıyla Dioscorides Pedanius, Roma İmparatorluğu zamanında yaşamış hekim ve farmakoloji bilgindir. Roma döneminde orduya büyük katkıları olmuştur. Aynı zamanda Osmanlı dönemi kitaplarında adı Skoridos olarak geçmektedir.