Başlık, Ahmet Muhip Dıranas'ın meşhur şiirinin ilk dizesi. Karın, tüm yurdu beyazlattığı şu günlerde, aşkı, özlemi, doğayı ve hüznü en güzel terennüm eden şairlerimizden Ahmet Muhip Dranas'ın kar şiirini görünce bir kez daha okumadan edemedim. Özlemin ve yalnızlığın, gece ve karanlık üzerinden anlatıldığı bu güzel şiirinde, Dıranas, yağan kar üzerinden bize uçsuz bucaksız masmavi gökyüzü altında hissettiği yalnızlığı ve ölümü anlatır. Ancak ölüm onda kendisinden kaçılacak bir şey değil, arzu edilendir.
11'li hece ölçüsüyle beş mısralık dört bentten oluşan şiirde şair, hem duygularını hem de çevreyi o kadar canlı ve başarılı tasvir eder ki şiir mi okuyorum yoksa karlı bir gecenin resmedildiği empresyonist bir tablo mu seyrediyorum, bilemedim.
Şiirde sevdiklerini özleyen yalnız bir adam da görüyorum. Dıranas kendini mi tasvir ediyor, bilmiyorum, ama bildiğim ve gördüğüm şey, şiirde tarif edilen adamın, bu dünyaya veda etmeye hazırlandığıdır. Geçmiş, onda unutulmaya yüz tutmuş bir hatıra, gelecek ise uyandırılmamak üzere yatılan bir uyku, yani ölümdür.
Dıranas'ın bahsettiğim şiiri şu:
Kardır yağan üstümüze geceden,
Yağmurlu, karanllık bir düşünceden,
Ormanın uğultusuyla birlikte
Ve dörtnala, dümdüz bir mavilikte
Kar yağıyor üstümüze inceden
Sesin nerde kaldı, her günkü sesin,
Unutulmuş güzel şarkılar için
Bu kar gecesinde uzaktan, yoldan
Rüzgâr gibi tâ eski Anadolu'dan
Sesin nerde kaldı? Kar içindesin!
Ne sabahtır bu mavilik, ne akşam!
Uyandırmayın beni uyanamam.
Kaybolmuş sevdiklerimiz aşkına,
Allah aşkına, gök, deniz aşkına
Yağsın kar üstümüze buram buram
Buğulandıkça yüzü her aynanın
Beyaz dokusunda bu saf rüyanın
Göğe uzanır -tek, tenha- bir kamış
Sırf unutmak için, unutmak ey kış!
Büyük yalnızlığını dünyanın.
Şimdi şiirden anladıklarımı, aklım erdiğince, dilim döndüğünce anlatmaya çalışayım.
Kardır yağan üstümüze geceden,
Yağmurlu, karanlık bir düşünceden,
Ormanın uğultusuyla birlikte
Ve dörtnala, dümdüz bir mavilikte
Kar yağıyor üstümüze inceden
Şair, şiirine bir gece vakti yağan karı anlatarak başlıyor. Bendin tamamını okuyunca zihnimde oluşan şey, yağmurlu ve karlı bir gecede orman içinde, göklerden aşağıya doğru bir şeylerden kaçıyormuş veya kovalıyormuşçasına dört nala koşan yılkı atları gibi yere düşen kar tanelerinin resmedildiği bir tablo. Rüzgarlı bir havada yağan karların birbirlerine doğru hızlıca ve telaşlı bir şekilde savrularak düşmelerini, bir şeylerden kaçan yılkı atlarının dört nala koşmalarına benzetilmesi, bize havanın aynı zamanda rüzgarlı olduğunu da fısıldıyor.
Karın beyazlığı ile gecenin karanlığı arasındaki tezata dikkatinizi çekerim. Gecenin karanlığı ile düşüncenin karanlığı arasında kurulan ilişkiye de. Burada kar umut mu yoksa şairin kederi üstüne keder katan bir şey mi, belli değil. Şair 'geceden' kelimesini hem gece vakti hem de geceden dolayı anlaşılacak şekilde kullanmış. İnsanın içini ürperten ve ürküten geceden ve gecenin karanlığından üstümüze kar yağmasından ümitlenmeli miyiz, yoksa kederimizi artırmalı mıyız? İkinci mısrada şair ürperti ve korkunun nedenini açıklıyor okura. Kar, yağmurlu ve karanlık bir düşünceye benzeyen bulutlardan yağmakta. 'Ormanın uğultusu' ise korkuyu ve bilinmezlik duygusunu besleyen bir efekt vazifesi görüyor. Dümdüz mavilik derken kastedilen gökyüzü olmalı.
Şair ilk bentte, bize az sonra söyleyeceklerinin daha iyi anlaşılması için şiirin zamanı ve mekanı hakkında bilgi verir ve muhatabına seslenerek şiirine devam eder.
Sesin nerde kaldı, her günkü sesin,
Unutulmuş güzel şarkılar için
Bu kar gecesinde uzaktan, yoldan
Rüzgâr gibi tâ eski Anadolu'dan
Sesin nerde kaldı? Kar içindesin!
Şairin "nerde kaldı" diye seslenmesinden her gün karşılaştığı birini artık göremediğini anlıyoruz. Bu soruda, şairin sesini aradığı kişiye duyduğu özlem ve hasret görülüyor. Peşinden gelen "unutulmuş güzel şarkılar" artık bir şarkıya benzeyen eski günlerin bir daha gelmeyeceğini söylüyor. Karlı gecede şairin aklına gelen şey, sevdiklerinin eski bir türküye benzettiği veya türkülerde anlatılan hasreti. Eski bir türkü derken kastedilen kaybolan sevgiliye duyulan özlem mi yoksa geçip giden yıllar mı, belli değil. Artık bir daha kavuşamayacak olmanın verdiği ümitsizlik ve yeis de var bu ses tonunda. "Kar içindesin" derken üzerine toprak yağan bir mezara mı sesleniyor, yoksa çok eskilerde kalmış ve unutulmaya yüz tutmuş hatıralarına mı?
Ne sabahtır bu mavilik, ne akşam!
Uyandırmayın beni uyanamam.
Kaybolmuş sevdiklerimiz aşkına,
Allah aşkına, gök, deniz aşkına
Yağsın kar üstümüze buram buram
İlk kıtada karanlık ve karlı bir gecede olduğunu, ikinci kıtada sevdiklerini kaybettiğini ve özlediğini söyleyen şair bu sefer bundan sonra olacakları anlatıyor. Şairin istediği şey, uyumaya benzettiği ölüme yatmak. Necip Fazıl karanlıkları üstüne örterken Dıranas karları örtmek istiyor. Sabaha ve akşama benzemeyen mavilik ise bize cenneti hatırlatıyor. Cennette sevdiklerine kavuşmak hayaliyle uyumak, yani ölmek isteyen şair, kendisinin rahatsız edilmemesi için adeta yalvarıyor. Allah aşkına, gök aşkına, deniz aşkına, sevdikleriniz aşkına diyerek kıramayacağımız varlıkları sıralaması, istediği şey konusunda ne kadar samimi ve ısrarcı olduğunu gösteriyor. Önüne geldiği fiilin anlamını kuvvetlendiren 'buram buram' ikilemesi burada yağmak fiilini güçlendirerek karın çok yağmasını isterken öte yandan "buram buram"ın koku ve sıcaklığı da hatırlattığı düşünüldüğünde, karı adeta samimiyeti ve sevgisiyle kendisini ısıtacak bir yorgana, anne kucağına, şefkatli kollara benzetmekte. Bu benzetme ise tezatın bir şiiri ne kadar güzelleştirebileceğini bize gösteren güzel bir örnek.
Buğulandıkça yüzü her aynanın
Beyaz dokusunda bu saf rüyanın
Göğe uzanır -tek, tenha- bir kamış
Sırf unutmak için, unutmak ey kış!
Büyük yalnızlığını dünyanın.
Son kıta ise şiiri adeta özetliyor veya şair niyetini burada dile getiriyor. Aynanın yüzünün buğulanması havanın soğuk olmasına ve göstermemesine işaret ediyor. Aynı zamanda belirsizlik ve bilinmezliğe de. 'Saf rüya' ise yağan iri kar taneleri. Adeta göklerden yere yağan kardan sonra, dünyanın büyük yalnızlığını unutmak için göklere yerden bir kamış yükselmekte. Bu kamış, bir nefesli saz ve şairin gönlünden, ciğerlerinden çıkıp göklere yükselen duası, ahı, yalvarması, yani şiiri. Yalnız olan sadece şair değil, dünya da yalnızdır.
Yazımıza iki soru ile son verelim.
Dıranas'ın Türkçenin büyük şairi olduğunu söyleyenler sizce haksız mı?
Yağan kar, sizin için ne ifade ediyor?
Aklınıza gelirse üçüncü soruyu da siz sorun.
İsmail Güleç
