Coşkudan nostaljiye, Feride’nin hikayesi

40 küsur yıl önce 1983 veya 1984 yıllarında olmalı "el Mecelle" dergisini takip ederken ilginç bir portre daha doğrusu rejime yakın dairedeki isimlerden İranlı Ayetullah Ali Tahrani'nin muhalif portresiyle karşılaştım. Ali Tahrani, Şah döneminde rejime başkaldıran isimlerden birisidir. Humeyni döneminde de sapmalar görünce böğründen geldiği yeni rejimi de kafa tutmuştur. Humeyni'nin vefatından sonra kayınbiraderi Ali Hamaney'e de şiddetli muhalefet etmiştir. Adeta muhalif doğmuş ve muhalif ölmüştür. Bu nedenle de her dönemde hapishane duvarlarıyla tanışmış. Fikirleri uğruna kayınbiraderi Hamaney döneminde 7 - 10 yıl hapiste yatmıştır. Çilesi 1981 yılında başlamıştır. Rejime yönelttiği eleştiririler nedeniyle göz hapsine alınmıştır. Öncesinde Şah döneminde de muhalif fikirlerinden dolayı cezaeviyle tanışmıştır. Fikirleri uğruna her dönem bedel ödemiş birisi. Şimdi İran'daki halk ayaklanması onun istikametini doğruladı veya eylemlerinin toplamının bir sağlaması oldu. Ali Tahrani her dönemin çilekeş ve doğru adamıdır. Muhalefet bahsinde kimseye torpil ve iltimas geçmemiştir. Ali Tahrani veya Muradhani ailesiyle birlikte İran ile Irak savaşının en ateşli dönemlerinde Irak'a sığınmıştır. Devrim Humeyni'nin peşinden değil de Ali Tahrani'nin peşinden gitseydi bugün İran ile bölge güllük gülistanlık olurdu. Humeyni döneminde ve sonrasında tarihin tortusu olan kin birikimiyle birlikte yeni İran rejimi sonu gelmez savaşlara ve maceralarına atılmıştır. Oluk oluk kan akmış ve ortalığı fitneler kaplamıştır. Devrim acı meyvesini vermiştir. Humeyni'nin çabaları güya mücadele halinde olduğu Batı kampına yaramıştır. Zararı da İslam alemine dokunmuştur. Bu ise kurtarmayı umduğu kitlelere kambur ve felaket oldu. Savaşmayı umduğu kamplar için de rahmet olmuştur.

Hamaney'in kız kardeşi Bedriye de olmak üzere aile Hamaney'e değil Ali Tahrani'nin tezine gönül verdi ve onun yolundan gitti. Diktatör olarak tanımlayarak Ali Hameney ve rejimine karşı çıktı. Aile içinde adeta Hamaney rejimine muhalif olmayan yok. Bunlardan birisi de Feride. Rafsancani'nin kızı Faize Rafsancani gibi rejimin haddini aştığı ve her adımda zulme battığını düşünmekte ve bunu söze dökmektedir. Tarihçi İlber Ortaylı'nın dediği gibi İranlılar hanım köylüdür yani hanımlar olaylarda baş çekerler.

Ali Tahrani veya Muradhani 1984 yılında Bağdat'a gitmiş ve burada doldurduğu kasetlerle Humeyni ve rejimine kafa tutmuştur. Sağlığının bozulması sonucu 1995 yılında yurda İran'a geri dönmüştür. Hatıratında yazdığına göre döndükten sonra 20 yıla mahkum olmuş ve 7 yıl fiilen hapishanede yatmıştır. Vefatından bir sürü önce 10 Şubat 2021 tarihinde rejime olan muhalefetini yinelemiştir. 2022 başlarında yani Mahsa Amini'nin ölümünden aylarca önce kızı Feride gözaltına alınmıştır. Babasının izinden giden Feride Muradhani 15 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Bunun üzerine devreye giren Hamaney'in kız kardeşi Bedriye de açıktan muhalefete başlamıştır. Oğlu Mahmut Muradhani tarafından okunan mesajında şöyle söylemektedir:"Ben kardeşimin uygulamalarına karşıyım. Humeyni'den müstebit halifesi Ali Hameney'e kadar rejimin mezalimi sonucu olaylarda çocuklarını ve yakınlarını kaybeden dağdar-yaslı annelerin acılarını paylaşıyorum."

Muhammed Hüseyin Akasi isimli avukat bir twitter mesajında Feride Muradhani'nin dini mahkeme tarafından 15 yıla mahkum edildiğini doğruladı. Avukat, din adamları sınıfından olmadığı için müvekkilini temsiline izin verilmediğini lakin istinaf mahkemesine başvurulduğunu ve aldığı hükmün veya ceza süresinin 3 yıla düşürüleceğini ümit ettiklerini söylemiştir. Feride en son olarak bütün ülkelere çağrıda bulunarak Tahran ile diplomatik ilişkilerini kesmelerini istemişti. Bundan önce de Feride iki defa gözaltına alınmıştır. Bunlardan birisinde Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin dul eşi Ferah Pehlevi ile ilgili övücü bir şiiri gündeme getirmişti. Bu da gösteriyor ki İran halkı devirdiği Şah rejimi için yas tutuyor ya da devrim coşkusu yerini eski rejimin nostaljisine bırakmış durumda. Yıllar yılı irtikap edilen mezalimler nedeniyle rejimin ıslahından umut kesilmiş bulunuyor. Islahı kabil olmayan bir rejim olarak kabul ediliyor. Özellikle Beluciler, Kürtler ve Ahvazlılar yani Araplar rejime farklı standartları nedeniyle karşı çıkıyorlar. Taban olarak rejimin yanında görünen Persler ile Azeriler de sonunda kötü yönetim nedeniyle rejime kafa tutar hale geldiler. İran rejimi olayların gerisinde yabancı parmağı ararken dışarıdan bakıldığında ise halkıyla kavgalı bir rejim görüntüsü veriyor. Hamaney'in kız kardeşi Bedriye son söz olarak istibdat düzeninin yıkılmasını ve halkın iktidarı ele almasını arzuluyor. Bedriye Muradhani'nin Paris'te yaşayan muhalif oğlu Mahmut Muradhani din adamlarının saygınlıklarını kaybettiklerini ve düşük bir sınıf haline geldiklerini hatırlatıyor. 16 Eylül 2022 tarihinden itibaren saçlarını kesen kadınların yerini sarıklar deviren gençler almış bulunuyor. Kadınların saç kesme eylemi bir başkaldırma ise gençlerin sarıkları indirme eylemi de molla rejimini reddetme biçimlerinden biridir. Mahmut Muradhani bu rejimin dini temsil etmediğini ifade etmektedir. Feride'nin dramı benzeri rejimlerde yaşanan benzer dramlardan sadece birisidir. Stalin'in biricik kızı Svetlana da babasına baş kaldırarak Batı'ya iltica etmişti. Keza Vladimir Putin'in vaftiz kızı Ksenia Sobchak da Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini eleştirdiği iddiasıyla polisin malikanesine baskın düzenlemesinden saatler sonra, ülkeden kaçmış ve sırra kadem basmıştır. Kısaca Feride münferit bir örnek değil. Emsalleri, emsal ülkeleri doldurmaktadır.

Mustafa Özcan