Dünya ve yaşamın akışı hızla değişiyor. Tüm kurumlar bundan etkileniyor ve yeni hal, durum ve ihtiyaçlar ortaya çıkıyor. Manevi danışmanlık hizmetinin çıkışı da böylesi bir durumdur. İlahiyat Fakülteleri de hayatın bu ihtiyaçlarını karşılamak için manevi danışmalık bölümleri açmaya hazırlanmaktadır. Bu son derece olumlu bir adımdır. Türkiye bu alana dışlayıcı laiklik ve pozitivist din anlayışı sebebiyle oldukça gecikmeli girebilmektedir. Çatışma ve tartışmalar da hala devam etmektedir. Bu tartışmalar kendisini hizmetin isimlendirilmesinde, kimlerin bu hizmeti yapabileceğinde, manevi danışman adaylarının nasıl yetiştirileceğinde, hizmetin sunulacağı hastane, hapishane, öğrenci yurtları gibi kurumlardaki insan kaynaklarının gizli veya açıktan direnişlerinde kendisini göstermektedir. Uygulama yeni olduğu için tüm kurumlarda direniş vardır. Bundan dolayı bu hizmeti verecek kişilerin iyi yetişmişliği, profesyonelliği ve uygulamalı eğitim almış olması çok önemlidir. Maalesef bu hususta yeterince yol alınamamıştır.

Manevi danışmanlık hizmeti modern şehirli insanın ihtiyaçlarına, hal, durum, acı ve sorunlarına cevap olabilmek için çıkmış bir hizmettir. Bu hizmet modern bireyin hayatında dönüm noktaları olan evlilik, ölüm, hastalık, yaşlılık, öğrencilik ve hapse düşmesi durumunda tutukluluk anlarında çok daha önemli hale gelmektedir. Bu kritik dönemlerde bireyler yaşadıkları acı, kaygı, zorluk ve krizlerin de etkisiyle paylaşımda bulunacak kişi aramaktadırlar. Paylaşım ile anlam arayışı; yalnızlaşmadan kurtulabilmek; korku, kaygı ve acı ile baş edebilmek en önemli konulardır. Manevi danışmanlık hizmeti bu hayati dönemeçlerde psikolojinin modern insan hakkında elde ettiği bilgi ve tecrübelerden istifade edilerek manevi ve dinî kaynaklardan faydalanılarak danışan kişiye yardımda bulunur. [1] Modern devlette bu hizmet vatandaşın talep ve ihtiyacı doğrultusunda ortaya çıkmaktadır. Dini önemsemeyen vatandaşlar zaten böyle bir hizmeti talep etmemektedir. Manevi danışman psikolojinin bilgi, yönetme ve tekniklerini de kullanır. Bundan dolayı uygulamalı psikoloji eğitimi alması son derece önemlidir. Manevi danışmanlarda dini bilgi ve psikoloji bilgi ve tekniklerinin beraberce bulunması bundan dolayı önemlidir. Türkiye'de Manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetinin durumunu inceleyen bir analiz SETA yayınları arasında bulunmaktadır [2]. Bu hizmetlerin başarısını ve devamlılığını bu hizmeti sunacak insan kaynağı ve hizmetin sistemsel olarak tasarımı belirleyecektir[3].

Manevi danışmanlık bölümü açmak üzere üniversitelerde altyapı hazırlıkları devam etmektedir. Fakat bu konuda hızlı ve sabırsız davranmamak, gerçekçi bir alt yapı hazırlamak son derece önemlidir.

Bu noktada en kritik konu "manevi danışman mesleki yeterliliğinde" lisans mı yoksa yüksek lisans eğitimi mi kriter alınacaktır. Türkiye'nin mevcut şartları ve meslekte gereken olgunluk yaşı göz önüne alındığında yüksek lisans mezuniyeti çok daha uygun gözükmektedir.

Tercih ne olursa olsun, lisans veya yüksek lisans programlarıyla manevi danışman yetiştirme hususunda dikkat edilmesi gereken hayati noktalar bulunmaktadır. Manevi danışmanlık hizmeti, matematik bilgisini kullanan mühendislik mesleği gibidir. Diğer bir ifadeyle manevi danışmanlık hizmeti dini ve sosyal bilimlerde (özellikle psikolojide) üretilen bilgileri kullanan uygulamalı bir alan olduğu için programların sadece teorik kalmayıp saha becerileri ve tecrübesi de kazandırması beklenir. Bundan dolayı usta bir manevi danışman veya süpervizör kontrolünde en az bir yıllık staj dönemi zorunludur. Ayrıca buna ilaveten manevi danışmanın yetkinleşmesi ve gelişimini takip eden süpervizörlük sistemi kurumlar tarafından orta ve uzun vadede inşa edilmelidir.

Programın ders seçim ayağına gelindiğinde, dersler manevi danışmanlıkta uzmanlaşmak isteyen öğrencilerin öncelikle danışmanlığına hizmet edeceği kitleyi anlamasını mümkün kılmalıdır[4]. Manevi danışmanlar, hasta, ölü yakını, yurt öğrencisi, hükümlü, tutuklu gibi belirli sorunları yaşayan vatandaşlara hizmet vermektedir. Bu da ihtisaslaşmayı gerektirmektedir. Uzmanlaşmaya önem verilmediği takdirde, verilecek ders ve staj programları manevi danışmanları sahanın sorunlarını anlayıp çözebilme becerisi kazandırmayabilir.

Bu perspektiften bakıldığında her üniversitenin kendi kurum altyapısına göre manevi danışman hastane, cezaevi, aile, kredi yurtlar kurumu gibi alanlarından bir tanesinde uzmanlaşması daha makuldür. Farklı fakültelerle işbirliği içinde müfredat ve eğitici insan kaynağının oluşturulabilmesi önem kazanmaktadır. Mesela, eğer üniversitede tıp fakültesi var ise; ortak dersler ile uygulamalar için işbirliği sağlanması başarıyı belirleyecektir. Hasta psikolojisi üzerinde çalışmış akademisyenler çok daha fazla katkı sağlar. Bu tür örgütlenmeleri yapabilen üniversitelerde hastanelere yönelik manevi danışmanlık programlarının oluşturulmasıyla kaliteli insan kaynağı yetiştirilebilir.

Bu durum ise farklı fakültelerin de işbirliğine açık olması ile ancak mümkün olacaktır. Mesela psikoloji bölümündeki birçok akademisyen manevi danışmanlık uygulamasının psikoloji alanı dışında imkansız olduğunu düşünmektedir. Bu nedenle de işbirliği durumlarında da konuya mesafeli olmaları beklenmektedir. Bunun yerine fakülteler manevi danışmanlığın uzun süredir uygulanan ülke örneklerini de inceleyerek aslında psikoloji ya da tıp fakültesinin alanında olmadığını açık bir şekilde görebilecektir. Ayrıca manevi danışmanlık öğrencilerinin diğer fakültelerdeki derslerde alanın sınırlarını, kendi uzmanlığının kapsamına dair farkındalığını pekiştirmesine faydalı olabilir.

Manevi danışmanlık programının kalitesini belirleyecek hususlardan biri de ders müfredatının amaç ve ihtiyaçlara uygun bir şekilde dersin uzman hocaları tarafından hazırlanmasıdır. Farklı üniversiteler işbirliğine giderek her bir ders için müfredat ve içerik çalıştayları yapabilmeleri önemli katkılar sağlar. Manevi danışmanlık hizmetinin kalitesi bakımından ders verecek hocaların kendi uzmanlıkları çerçevesinde derslere girmeli çok önemlidir.

İlahiyat fakültelerinde lisans programıyla manevi danışman adayı yetiştirilmesi düşünüldüğünde lisans programının çok iyi çalışılması ihtiyacı vardır. Öncelikle ilahiyat programındaki derslerin sınıflandırılması ve amaçlanan manevi danışmanlık alanına göre düzenlenmesi gerekmektedir.

Örneğin hastanede manevi danışmanlık hizmeti yapacak danışmanlara daha çok "hastalık veya belanın kendisine niçin geldiği, daha kötü insanlara niçin hiçbir şey olmadığı gibi sorular sorulmaktadır. Kelam ve din felsefesi derslerinin bu soruları yetkince cevaplayabilecek şekilde tasarlanması gerekmektedir. Yine kişi hastalık acısıyla nasıl baş edeceği hususunda destek istemektedir. Bu da derslerin yeniden düzenlenmesi ihtiyacını doğurmaktadır. Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların ihtiyaçları ise çok daha farklıdır.[5] Bundan dolayı kurumların ihtiyaçları göz önüne alınarak ders seçimi ve derslerin içerikleri belirlenmelidir.

• İlahiyat alanı dışında, danışmanlığa yönelik dersler de şunlar önemlidir:
  • Dersler amaca ve hedef kitleye uygun olmalı,

• Hizmet verilecek kurumu tanıtmalı,
• Hizmet verilecek danışanların (hasta, hükümlü, yurtta kalan öğrenci gibi) genel profilini anlatmayı sağlayacak dersler; Mesela engelli bireylere hizmet verilecekse Türkiye'de engelli bireylerin istatistiksel, sosyal, kültürel ve ekonomik realiteleri hakkında fikir verecek dersler verilebilir. Yine mesela cezaevi manevi danışmanlığında uzmanlık alanı seçilmişse Türkiye'de hükümlü ve tutukluların toplumsal yapıları, psikolojik temel özellikleri işleyen dersin konulması önemlidir.
• Danışmanlık becerilerini güçlendiren dersler: Psikoloji, sosyoloji, felsefe…
• Staj: bir yıl- altı ay arasında bir staj programı belirlenerek, öğrencilerin belirli saatlerde uzmanlığında bulunan kurumda bulunma ve danışmanı gözetiminde hizmet vermelidir.

• Manevi danışmanlık bölüm öğrencisinin gelişimini izleyecek danışmanlara yönelik öneriler

• Manevi danışman adaylarının kaliteli yetişmesinde en önemli unsur onlara danışmanlık ve yol göstericilik yapacak akademik danışmanlar yani öğretim üyeleridir. Yeni bir alan olduğu için fakültelerde tek bir danışmanlıktan ziyade uzmanlık birikimine imkan veren ikili veya üçlü danışmanlık sistemleri veya hastane, cezaevi, öğrenci yurtları, engelli bireyler gibi farklı manevi danışmanlık alanlarında ihtiyaca göre hızlı ve kolay destek almayı mümkün kılan destek alma mekanizmalarının inşası önemlidir.
  • Bu programın yeni bir alan olduğu düşünülürse, fakültelerde tek bir danışman yerine farklı konularda uzmanlığı bulunan bir danışman kuruluna tabi olması daha doğru olacaktır. Ayrıca kompleks ve çok faktörlü realiteyi bünyesinde barındırmaktadır. Öğrenci, sahada karşılaştığı durumları danışman hocalarının uzmanlığına göre yönlendirmeler ve kazanımlar elde edecektir.
  • Danışman/lar konunun uzmanlığına göre öğrenciden rapor almalı ve gelişimini takip etmelidir.