HAZIRLANMA USUL VE ESASLARI
Ders kitapları, öğrenci çalışma kitapları ve öğretmen kılavuz kitapları ile ilgili tüm tartışmalar; aslında, bir "sonuç"un değerlendirilmesi anlamına geliyor. Sorunun nerede olduğunu, kamu vicdanını rahatsız eden aykırı unsurların bu kitaplara nasıl girdiğini anlayabilmek için; "süreç"e de bakmak gerekiyor.
Meselenin "mevzuat" alt yapısını oluşturan, ders kitaplarının "müfredat"a uygun olarak hazırlanmasıyla ilgili usul ve esasları belirleyen; "Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği"dir. Bu yönetmelik detaylı incelendiğinde; kağıt üzerinde, alınabilecek bütün tedbirlerin alındığı görülecektir.
TASLAK DERS KİTAPLARI
Teoriye bakılırsa; kriterleri önceden belirlenip ilan edilmiş yayınevleri tarafından, mevzuata ve müfredata uygun olarak, "taslak ders kitapları" hazırlanıyor. Bu kitaplar; başvuru şartlarında belirtilen ek belge ve bilgilerle birlikte, Talim ve Terbiye Kurulu'nun beğenisine sunuluyor.
Hazırlayan heyetin içerisinde; Yazar, Editör, Dil Uzmanı, Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı, Program Geliştirme Uzmanı, Görsel Tasarım Uzmanı gibi sorumluluk alanları ve konuları tanımlanmış kişiler var. Her biri, kendi ilgi ve ihtisas alanlarının gerektirdiği rolleri oynayarak; ortaya çıkan eserin ortağı oluyorlar.
Ayrıca, başvuruda bulunan her yayın evi; teklif ettiği her bir taslak ders kitabı için, yönetmelikte belirlenen standartlara göre, belirli bir "inceleme ücreti" ödüyor. Bütün bunlar tamam olduktan sonra; taslak kitaplar, "ön inceleme" sürecine giriyor.
ÖN İNCELEME
Taslak kitaplar, başvuru sırasına göre; ilgili Daire Başkanlığı tarafından, "ön inceleme"ye tabi tutuluyor. Daha çok teknik değerlendirme yapılarak; yayınevinin, yazarın ve diğer uzmanların, hazırlanan taslak kitabın, istenilen kriterlere uygun olup olmadığına bakılıyor.
Ayrıca, başvurunun usulüne uygun yapılıp yapılmadığı da inceleniyor. Böylece; bir sonraki safhaya geçip geçmeyeceğine karar veriliyor.
Daire Başkalığı tarafından hazırlanan "ön inceleme" raporu; Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'na sunuluyor. Kurul'un uygun görmesi halinde; taslak ders kitabı, "panel inceleme" diye ifade edilen detaylı değerlendirmeye alınıyor.
PANEL İNCELEME
İnceleme Komisyonları; esas olarak alan eğitimcileri (öğretmenler) ile alan uzmanları (akademisyenler) arasından seçiliyorlar. Gerek görülmesi yahut ihtiyaç duyulması halinde; ölçme ve değerlendirme, program geliştirme, rehberlik, çocuk gelişimi, eğitim teknolojisi alanlarından uzmanlarla genişletilebiliyorlar.
Bu özelliklere sahip aday kişiler; önce, inceleme/değerlendirme veri tabanı sistemine kayıt yaptırıyor. Sonra, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından; elektronik ortamda, "yansız atama" yoluyla görevlendirme yapılıyor.
Her bir ders kitabı için, ayrı ayrı oluşturulan panellerde; en az altı, en çok sekiz üye bulunuyor. Görevlendirmeler yapıldıktan sonra; komisyon üyelerine hem inceleme/değerlendirme kriterleri veriliyor, hem de değerlendirmesi yapılacak taslak ders kitabına elektronik ortamda ulaşma imkanı sağlanıyor.
Panelistler, yani komisyon üyeleri; kişisel inceleme ve değerlendirme raporlarını, belirtilen süre içinde, yazılı olarak Talim Terbiye Kurulu'na iletiyorlar. Kurulca belirlenecek yerde ve zamanda; birlikte müzakere için toplantıya davet ediliyorlar.
Bu toplantı; Kurulca görevlendirilecek bir moderatör tarafından yönetiliyor. Her bir üye, yazılı raporunda yer alan hususları, bir de sözlü olarak dile getiriyor.
Enine boyuna konuşulup tartışıldıktan, inceleme ve değerlendirme müzakerelerinin yeterli olduğu konusunda mutabakat sağlandıktan sonra; "gizli puanlama, açık tasnif" yoluyla oylamaya geçiyorlar. Her bir kritere göre, ayrı ayrı puanlar verip; sonunda, uygun gördükleri kitapları seçiyorlar.
Hazırlanan sonuç raporu; moderatörün ve panelistlerin (yani komisyon üyelerinin) ortak imzalarıyla Kurul'a sunuluyor. Söz konusu raporda; puanlamanın esasını oluşturan gerekçeler, somut olarak belirtilmiş oluyor.
TTK KARARI
İnceleme, değerlendirme sürecinin son halkasında; Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu var. Sonuç raporları incelenip değerlendirildikten sonra; taslak ders kitapları ya "kabul" ediliyor, ya da "red" edilip yayıncısına geri gönderiliyorlar.
Hatta, kabul edilen kitaplarda biçim, içerik, görsel tasarım ve yazımla ilgili düzeltilmesi gereken şeyler varsa; yayınevinden, bildirim tarihinden itibaren otuz gün içinde, bu düzeltmeleri yapması isteniyor. Bütün bu safha ve süreçlerden geçip, nihai kabul dairesine giren ders kitaplarının; beş yıllık "uygunluk" ya da "geçerlilik" süresi oluyor.
GAFİLLER VE HAİNLER
Teorisi bu kadar mükemmel planlanan ders kitapları hazırlama ve inceleme sürecinin; pratiğindeki arıza nedir? Kamuoyunda infiale yol açan, sosyal medya mecralarında abartılı bir şekilde dolaşan aykırı unsurların sorumluları kimlerdir? Hangi gafiller, gevşeklik ya da savsaklık yapıp; bu kadar önemli bir görevi ihmal etmişlerdir? Hangi hainler, her türlü riski göze alarak; sayfaların yırtılıp atılmasına, dağıtılan kitapların geri toplatılmasına sebep olan içerikleri tercih etme yoluna gitmişlerdir?
Sorun yazarlarda mı, yayıncılarda mı, ön inceleme ve panel inceleme komisyonlarının üyelerinde mi, bunları seçen sistemde mi, sistemi yöneten birimlerin ve kurumların başlarında bulunan bürokratlarda mı; açık, net, kesin bir biçimde bilinmelidir. Bilinmenin de ötesinde; millete hesabı, gafillere ve hainlere cezası verilmelidir.
