Her sene yılbaşı yaklaşırken ülkemizde aynı tartışma başlar. Noel kutlamaları ve çam ağaçları. Hristiyan olmayan birçok ülkede olduğu gibi bizde de Noel ağaçları alınıp evlerde süsleniyor ve Noel Baba kıyafetleri giyen adamlar sağda solda karşımıza çıkıyor. Büyük alışveriş merkezleri vitrinlerini Noel Baba figürleri ve Noel ağacı süslüyor. Noel baba kıyafetine girmiş hacı dedeler görmek artık bizleri şaşırtmıyor. Daha da ötesi bugün, özellikle büyük şehirlerdeki okul öncesi eğitim veren anaokulu, yuva ve kreş benzeri kurumlarda çocukları özendirecek bir şekilde, büyük bir arzu ve şevkle kutlanıyor. Herhalde günümüzde Noel Baba'yı ve Noel ağacını tanımayan bir Türk çocuğu yoktur.
Noel ağacı
Herhangi bir ansiklopediye baktığımızda Noel ağacı figürünün de pagan kavimlere ait olduğunu görürsünüz. Mısırlılar, Çinliler ve Yahudiler de kış dönümü günü olan 21 Aralık kutlamalarında güneşin gökyüzünde yükselmesiyle toprağın tohumlandığına, çok verimli bir hasat mevsimi geçireceklerine inandıkları için bugünü kutlarlar. Çam ağacının Yunan ve Roma pagan kültürlerindeki Attis tanrısına yönelik âyinden kaynaklandığını, bereket tanrısı Attis'in çam ağacında yeniden vücut bulduğuna inanıldığı için çam ağacına bereket sembolü diye tapınılırdı.
Bir başka inanış İskandinav tanrılarından Odin'le ilgilidir. Odin, dünyayı yarattıktan sonra kendini evrenin ağacı denilen ve hiç solmayan çam ağacına asarak hikmet ve bilgiye dönüşür. O tarihten sonra da çam ağacı adeta kutsallaşır ve zamanla kendisine tapınılır.
Paganlar, yeni yılın başlamasıyla, geçen yılı uğurlarlar, yeni bir yıla da şarkılar söyleyip dans ederek mutlu bir şekilde girerler. Yaşamın ve baharın habercisi olarak da cam veya onun bir türü olan süsledikleri ağacı kesip yakarlar. Pagan kuzeyliler bütün bu eğlenceleri her şeyin karlar altında kaldığı soğuk ve karanlık kuzey kışlarında bahara olan özlemlerini, o günleri yeniden yaşama arzularını ve inançlarını göstermek için yaparlar.
Çamın tercih edilmesinin nedeni ise yapraklarını hiç dökmemesi, bu yüzden de canlılığın sembolü olarak kabul edilmesi. Ağacın üzerine asılan her nesnenin de bir anlamı var.
Noel ağacına meyveler, yıldızlar ve mumlar asılır. Bunların hepsinin sembolik olarak anlamı vardır.
Elma ve diğer meyveler bereketli bir mevsimin geleceğini veya bereketli bir mevsimin gelmesine dair olan ümidi temsil eder.
Mumlar, güneşe hasret olan Kuzeyliler için güneşin sıcaklığını ve parlaklığını sembolize eder. Aryan inancına göre ise mumlar kötü ruhları ve cadıları kovmak için yakılır. Hristiyanlıktan sonra yakılan mumlar şeytanı korkutup evlerden uzaklaştırdığına inanılır.
Ağaca asılan küçük ay, güneş ve yıldız süsleri ise Bâbil tanrılarının simgeleridir ve Hristiyanlığa Yunan ve Roma yoluyla geçerek günümüze kadar ulaşmıştır.
Avrupa Hristiyanlaştıktan sonra ağaç doğal olarak Hz. İsa ile birlikte düşünülmeye başlanır. Almanlar, ağaçlara, elma ve diğer meyvelerin yanı sıra Hz. İsa'nın çarmıha gerilerek kurban edilmesini sembolize eden ince hamurdan ekmekler de asmaya başlar. Tepeye asılan yıldız veya melek figürü, İsa'nın doğduğu geceye atıftır. O gece, Hz. İsa doğduğunda, gökte üç parlak yıldız görülür ve Cebrail doğumu müjdeler. Bununla doğumun sıradan olmadığı, ilahi bir şekilde gerçekleştiği ifade edilmiş olur. Viktorya çağında ise elmalar yerini camdan, kırmızı toplara bırakır. Ayrıca Adem ile Havva'nın cennette hayat ağacının önündeki hallerini canlandıracak şekilde düzenlemeler yapılır.
Noel ağacı Amerika'ya göç eden Almanlar yoluyla yeni kıtaya transfer olur. Bu adet 19. asırda Rusya'da ve bir Alman prensi olan Albert'in etkisiyle de İngiltere'de yaygınlaşır. Aynı asırda ABD'de yaygınlaşan bu âdet, kısa sürede dünyanın her tarafını etkisi altına alır, Budist ve Sintoist Japonya ve Toacu Çin'i bile etkiler.
Ağacın zararı var mı?
Günümüzde ise bu gelenek boyut değiştirdi. İnsanların birbirlerine hediye vermek için bir vesile kılındı. Kapitalizm bu hediyeleşmeyi fırsata dönüştürdü ve alışverişi canlandı. Bugün ülkemizde Noel'i hatırlayıp kutlayanların, teşvik edenlerin herhangi bir dinî hassasiyetleri nedeniyle böyle yaptıklarını sanmıyorum. Sanırım, onların yegane düşüncesi, daha çok para kazanmak için insanlar daha çok alışveriş yapmalarıdır. Bu yüzden küreselleşen dünyada Neol ağacı ve kutlamalarından kurtulmak çok zor görünüyor.
Acaba bizler, bir Türk ve Müslüman olarak bu tarihin neresinde yer alıyoruz?
Benim için konunun önemli olan kısmı ülfet ve ünsiyet ile ilgili. Bazılarımız Noel ağacının ne zararı olduğunu sorabilir. Bunun basit bir eğlence olduğunu, Hristiyan olmadıklarını, sadece eğlendiklerini söyleyebilirler.
Evet gerçekten evlerine cam ağacı alıp süsleyenlerin Hristiyan olmak gibi bir düşünceleri olduğunu iddia edemeyiz. Ancak benim endişelendiğim husus başlangıçta sadece eğlence olarak gördüğümüz bu âdetlerin zamanla hayatımızın ve kültürümüzün bir parçası olmasıdır. Böylece bize ait olmayan bir değerle aramızda ülfet ve ünsiyet oluşacak ve artık onu temsil ettiği değerlerle hayatımıza almış olacağız. Unutmayın, hayatımıza giren bizden olmayan her yeni âdet, bizden olan bir âdeti farkında olmadan hayatımızdan çıkarıyor.
Bana göre bize verdiği zarar budur.
